CCF20100206016

Cytologia i Histologiu

winny powodować rozerwanie wiązań typu wodorowego pomiędzy sąsiednimi cząsteczkami celulozowymi. Rozluźniona struktura fibryli umożliwia zaś rozciąganie ściany.

2.3. Cytoplazma i składniki cytoszkieletu

Największym i chyba najważniejszym (jeśli można w’ ogóle mówić o strukturach ważnych i nieważnych)

SKŁADNIKIEM KAŻDEJ ŻYWEJ KOMÓRKI JEST CYTOPLAZMA (HIALOPLAZMA)

Pod mikroskopem optycznym jest jednorodna (homogenna) i sprawia wrażenie amorficz-ności (bezpostaciowości). Dopiero analiza przy zastosowaniu mikroskopu elektronowego i metod biochemicznych pozwala stwierdzić, że jest to wielofazowy układ koloidalny o bardzo skomplikowanej budowie strukturalnej, chemicznej i złożonych funkcjach biochemicznych. W systemie tym woda tworzy fazę rozpraszająca. W niej są rozpuszczone bądź zawieszone białka globu-larne enzymów, fibrylarne składników tzw. cytoszkieletu, tłuszczowce, kwasy tłuszczowe, nukle-oproteidy, w'olne aminokwasy oraz sole: Ca, Mg, Na i P, jeśli wymienić tylko najważniejsze.

Cytoplazma ze swoim pH zbliżonym zwykle do obojętnego (ok. 6,8) tworzy środowisko dla zdecydowanej większości reakcji biochemicznych, dostarcza do nich substraty i, co ważne, zawiera enzymy dla tych reakcji. Przykładami mogą być zasadnicze szlaki metaboliczne takie jak: glikoliza czy cykl pentozofosforanowy. Hialoplazma jest też „transporterem”, który silą rzeczy pośredniczy w wymianie każdej substancji pomiędzy wszystkimi strukturami wewnątrzkomórkowymi a środowiskiem.

Najbardziej zdumiewającą cechą cytoplazmy jest zdolność do odwracalnej zmiany stanów skupienia. Otóż, raz zachowmje się jak płyn (stan sol — półpłynny), kiedy indziej jest dość sztywna i elastyczna (stan żel — półstały). Możliwość ta wynika z koloidalnego charakteru cytoplazmy i ma ogromne znaczenie czynnościowe. Przechodzenie z jednego stanu skupienia w drugi można przedstawić schematycznie w następujący sposób:

	koagulacja
sol		żel
	peptyzacja
żel	—> -» -> ->	sol

Ruchy hialoplazmy można latw^ro zaobserwować przy pomocy mikroskopu optycznego przyglądając się „wędrówkom” np. chloroplastów (por. też ĆWICZENIE w ROZDZ: 2.12). Ruchy te zwykle odbywają się wokół wakuoli i mogą mieć trojaki charakter (por. Ryc. 11):

A)    rotacyjny — w'okół jednej dużej, centralnej wodniczki;

B)    cyrkulacyjny — wokół kilku drobnych wodniczek;

C)    pulsacyjny — w'okól kilku drobnych wodniczek, przy czym kierunek jest zmienny, co daje wrażenie pulsacji,

W cytoplazmie większości komórek eukariotycznych zanurzone są wlókienkowate, białkowe składniki cytoszkieletu: