CCF20100206010

Cytologia i Histologia

2. Mozaikowo rozmieszczone na powierzchni i w zrębie różnego rodzaju białka, z których większość ma budowę globularną i zdolna jest do dynamicznych przemieszczeń w obrębie błony (oznacza to, że błona nic jest strukturą statyczną).

W komórkach zwierzęcych na powierzchni błony komórkowej występuje dodatkowo cieniutka. jednorodna warstewka zbudowana z mieszaniny węglowodanowych reszt glikoproteidów i glikolipidów, których części zasadnicze wbudowane są w zrąb lipidowy — nazwano ją glikokalik-sem. Stopień rozwoju tego elementu zależ)' od rodzaju komórki i jej aktualnego stanu czynnościowego. Glikokaliks najlepiej rozwinięty jest w komórkach nabłonkowych jelita, uodporniając je na działanie enzymów trawjennyCtTrPGźa tymTo właśnie w tej warstewce znajdują się czynniki, pozwalające na odróżnienie własnych (izogenicznych) komórek od obcych. Ma to kapitalne znaczenie w reakcjach układu odpornościowego (immunologicznego).

tj \ O'o£l V-OujjOCi^Cv^X •

bcO.llo.

4 je?

i j.v •. - ^

m*e

Ryc. 6. Schemat budowy zwierzęcej błony komórkowej — model płynnej mozaiki. W komórce roślinnej nie będzie glikokaliksu (1 — glikokaliks, 2 — polarna głowa lipidu, 3 — niepolarny łańcuch węglowodorowy, 4 — białko integralne, 5 — białko powierzchniowe wewnętrzne).

r'-:

Ze względu na niewielką grubość, zawierającą się w granicach 7— 10 (12) nm, błona komórkowa może być obserwowana jedynie pod mikroskopem elektronowym. U pierwotniaków' błona jest zdolna do wytworzenia cienkiej werstwy ochronnej — pellikuli. (por. PODR. KL II).

BIOSYNTEZA BŁON NIGDY NIE ODBYWA SIĘ „DE NOVO"

Oznacza to, żc nie można zbudować żywej błony od nowa przez złożenie elementów składowych. Powstawanie tej struktur)'jest procesem wieloetapowym, w którym uczestniczą błony struktur Golgiego ..zasilane’’ białkami z retikulum szorstkiego i lipidami z gładkiego (por. Ryc. 7). Po

prostu komórka przez „dokładanie” podjednostek białkowo-lipidowych rozbudowuje błony już istniejące. Zwróć uwagę na to, że zasada ta dotyczy wszystkich błon biologicznych, a więc także organelli błoniastych takich, jak np. mitochondria czy plastydy.

Ryc. 7.

Schemat ilustrujący ogólną zasadę rozbudowywania błony komórkowej (1 — pęcherzyki aparatu Golgiego, 2 — retikulum grunularne. 3 — retikulum agrunularne).