CCF20100206084

Cytologia i Histologia znacznie szybciej reagować na zmiany w środowisku. Spośród Metazoa (zwierzęta wielokomórkowe) jedynie beztkankowe gąbki nie posiadają komórek nerwowych, są to jednak bardzo proste organizmy, nie wykazujące zdolności do wykonywania ruchów lokomotorycznych. Złożony, wielokomórkowy, tkankowy organizm zwierzęcy staje (w w arunkach szybko zmieniającego się środowiska) przed wieloma problemami, z których do najważniejszych trzeba zaliczyć:

.1. Odbiór ogromnej liczby różnorodnych bodźców chemicznych i fizycznych (przy pomocy recep-torów);

<2: Szybkie przesyłanie tych bodźców w głąb ciała;

3. „Obróbkę” docierających informacji w ośrodkach asocjacyjnych, które można nazwać centra-mi decyzyjnymi, co wymaga zbudowania skomplikowanej sieci połączeń między komórkami;

(jk Szybkie przesyłanie bodźców (poleceń) do narządów wykonawczych, czyli tak zwanych efekto-rów.

Sprawne rozwiązanie tych problemów wymaga odpowiedzi na dwa pytania:

1.    Jak, z dużą prędkością, przesyłać bodziec wzdłuż komórki?

2.    Jak przekazywać bodziec z komórki do komórki?

Wyjaśnienie jest dosyć złożone i w tym miejscu ograniczymy się do stwierdzenia, że bodziec w postaci impulsu elektrycznego przesuwa sic wzdłuż błony komórkowej neuronu. Przekazywanie pobudzenia na kolejne komórki umożliwiają specjalne miejsca kontaktu, które zostały nazwa-

__ / /

ne synapsami (dokładne informacje o czynnościach komórek nerwowych znajdziesz w CZĘŚCI: ANATOMIA I..., ROZDZ: 8.1, por. także niżej).

Najprostszą budowę układu nerwowego wykazują jamochłony — jest to rozproszona sieć neuronów pozbawiona centrum decyzyjnego. Ten typ układu nazywa się dyfuzyjnym. U wszyst kich pozostałych zwierząt część komórek nerwowych tworzy skupienia nazywane ośrodkami asocjacyjnymi, będące w istocie miejscami „obróbki” informacji dochodzącej ze środowiska. Różnica

pomiedty zwierzętami pierwoustymi a wtórnoustymi polega na tym, że te pierwsze mają układ¹

■—" • * - ^-* *■—

nerwowe typu zwojowego, a tc drugie cewkowatego (por. CZĘSC: PODR. KL. II).

Tkanka nerwowa filo- i ontogenetycznie związana jest z powłokami ciała. U wszystkich zwierząt pochodzi wiec z ektodermy (mezenchymatyczne pochodzenie niektórych elementów glej możesz spokojnie pominąć!). Wyspecjalizowane w szybkim przewodzeniu bodźców neurony wymagają „opiekj^.którą zapewniają im komórki tkanki glejowej. Ponieważ komórki glejowe towarzyszą nerwowym już u płazińców. a ponadto ontogeneza tych tkanek jest niemal identyczna, mówi się ogólnie o tkance nerwowej (dodać wszakże należy', że komórki glejowe nie przewidzą impulsów' nerwowych). U wszystkich zwierząt, a także u człowieka, tkanka glejowa tworzy zrąb (podstawę strukturalno-funkcjonalną) dla neuronów'. Jej najważniejszą funkcją jest odżywianie i ochrona mechaniczna komórek nerwowych. Zwierzęta kręgowe posiadają dwa rodzaje gleju:

lCGJbVCnr46°u\

1. Właściwy —jego komórki nazywane gliocytami „otulają” neurony tworząc dla nich rusztowanie, a ponieważ mają wypustki cytoplazmatyczne przypominają wyglądem „śniegowe gwiazdki” — nazwano je astrocytami. (por. Ryc. 49);

2. Ependyma — jego komórki wyściełają komory' mózgu, wodociąg i kanał centralny rdzenia kręgowego, a ponieważ kształtem przypominają komórki nabłonka jednowarstwowego ten rodzaj gleju nazwano nabłonkowym.

88