CCF20100206046

Cytologia i Histologia

komórkowym są dwie kopie? Problem jest, nieco trywializując, podobny do dylematu automobi-listy, który ma się zdecydować, czy mieć dwa samochody, czy jeden? Otóż posiadanie dwóch więcej kosztuje, ale daje znacznie większe gwarancje, że zawsze będzie pod ręką sprawny samochód. Poza tym jeden samochód może być do użytku niedzielnego, a drugi np. do wożenia cementu. Posiadacz tylko jednego pojazdu będzie się raczej musiał zdecydować, którą funkcję ma on spełniać. Ma więc mniej możliwości operacyjnych. Tak zwane wyższe organizmy „wybrały” wariant kosztowniejszy, ale o większych możliwościach adaptacyjnych i mniej podatny na zakłócenia. Praktycznie oznacza to, że jeśli np. u pomidora w jednym chromosomie są geny determinujące kształt owocu i wysokość pędu, to musi istnieć drugi podobny (tzw. homologiczny) chromosom zawierający takie same geny. Nie oznacza to jednak, że geny w obu chromosomach homologicznych zawsze są identyczne — mogą być, lecz nie muszą. W organizmach występują bowiem różne wersje danego genu (jest to uproszczone wyjaśnienie pojęcia allel). Analizowany pomidor może mieć w jednym chromosomie homologicznym allel na normalną wysokość pędu, a w drugim allel na karłowatość. Mógłby też mieć oba allele takie same w każdym z chromosomów podobnych. Najistotniejsze w tym momencie jest to, że diplo-idalna (2n) komórka pomidora posiada dwie, niekoniecznie identyczne, kopie albo inaczej „odmiany⁵' każdego z tysięcy genów. Inaczej mówiąc każdy gen w komórkach takiego organizmu występuje w dwóch kopiach.

Ryc. 29.

Diagram kołowy ilustrujący cykl mitotyczny (wyjaśnienia symboli znajdziesz w tekście).

KAŻDA ŻYWA KOMÓRKA POWSTAJE W DRODZE PODZIAŁU POPRZEDNICZKI

Komórki nigdy nie powitają de novo, a moment powitania nowej jest początkiem tzw. cyklu komórkowego, albo inaczej — życiowego (por. Ryc. 29). Trwa on aż do następnego podziału, którego koniec kończy życie tej komórki. W przypadku komórek somatycznych dzielących się mitotycznie cykl komórkowy nazwano tykiem mitotycznym. Składa się nań:

A) INTERFAZA (interkineza) — najdłuższa faza cyklu komórkowego zajmująca 70—90% czasu całego cyklu mitotycznego. Może być przygotowaniem do następnego podziału (obejmuje wówczas Gj, S, G-,), bądź specjalizacją z zaprzestaniem aktywności podziałowej (po Gj następuje G₀ — por. niżej). Dzieli się ją na trzy charakterystyczne okresy:

a) okres G, (w ang. gap znaczy przerwa) — rozpoczyna się bezpośrednio po telofazie poprzedniej mitozy, dlatego nazywa się go okresem posttelofazowym. Czas trwania waha się w szerokich granicach od ok. 0,5 h do wielu dni. Cechuje go brak replikacji DNA (stąd owo G), natomiast bardzo wyraźna jest przewaga procesów anabolicznych nad ka-tabolicznymi. Nie jest to dziwne, jeśli wziąć pod uwagę konieczność uzyskania przez ko-