CCI20121218018

cenowe, które regulują alokację zasobów na zewnątrz danej organizacji. A zatem w gospodarce rynkowej są co najmniej dwa mechanizmy alokacji - funkcjonujące równolegle, lecz według innych zasad. Mechanizm rynkowy działa bezosobowo, kierowany siłami popytu i podaży, czyli -używając znanej metafory - za pomocą „niewidzialnej ręki”. Mechanizm działający w przedsiębiorstwie polega na funkcjonowaniu jego hierarchicznej struktury zarządzania, w której podejmowane są decyzje alokacyjne i uruchamiane środki ich wykonania. Decyzje mają charakter osobowy (oznacza to, że znana jest osoba decydenta), wobec czego - odwołując się do tej samej metafory - można stwierdzić, że alokacją zasobów w przedsiębiorstwie kieruje „ręka widzialna”. Według tej teorii uzasadnieniem istnienia przedsiębiorstwa jest oszczędność na kosztach transakcyjnych. Zgodnie z tym poglądem koszty wykorzystania mechanizmu rynkowo-cenowego do rozwiązywania problemów alokacji w pewnych sytuacjach są stosunkowo wysokie i utworzenie przedsiębiorstwa, wewnątrz którego procesy alokacji mogą dokonywać się bez pomocy rynku, jest po prostu tańszą metodą organizacji gospodarki.

Według teorii kosztów transakcyjnych decyzje w kwestii „produkować we własnej firmie, czy kupować?” są podejmowane według kryterium oszczędności sumy kosztów produkcyjnych i transakcyjnych. Inaczej mówiąc, wielkość i struktura wewnętrzna przedsiębiorstwa będą miały tendencję do kształtowania się na takim poziomie, na którym koszty internalizacji dodatkowej transakcji będą równe kosztom zorganizowania jej przez rynek. Specyficznymi kosztami internalizacji będą: koszty wewnętrznej koordynacji działań w przedsiębiorstwie, koszty błędnych decyzji menedżerskich i koszty zastosowania dodatkowych czynników produkcji. Składowe te od pewnego momentu zaczynaj ą szybko rosnąć (w miarę zwiększania się skali, przestrzennego zakresu i różnorodności transakcji), co wpływa hamująco na rozwój przedsiębiorstwa. Z drugiej strony doskonalenie technik zarządzania i sprawności w ich stosowaniu obniża te koszty i sprzyja wzrostowi firmy.

d. PRZEDSIĘBIORSTWO W UJĘCIU TEORII AGENCJI. Zgodnie z tą teorią w spółce akcyjnej lub z ograniczoną odpowiedzialnością, o mniej lub bardziej rozproszonej własności, zarządzanej przez menedżerów, którzy nie są właścicielami lub posiadają stosunkowo niewielki udział w kapitale spółki można wyróżnić co najmniej dwa układy stosunków typu pryncypał-agent. Są to relacje pomiędzy właścicielami przedsiębiorstwa a menedżerami oraz menedżerami a podległymi im pracownikami. Agent jest osobą zatrudnianą przez pryncypała do wykonania dla niego pewnych zadań lub do reprezentowania go w pewnych sytuacjach, np. prawnik reprezentujący swojego klienta. Nie każdy z nich dysponuje tym samym zakresem informacji o tematyce prowadzonej przez nich współpracy, co nazywa się asymetrią informacji, np. lekarz (agent) wie znacznie więcej na temat zdrowia swojego pacjenta (pryncypała) i podejmuje decyzje na temat jego leczenia; decyzje te mogą, ale nie muszą być najbardziej korzystne z punktu widzenia tego drugiego. Zasadniczo w

7