Choroby lasu0028 jpeg

▼

■

nie. Pod wpływem zmian wilgotności powietrza, natężenia światła, dwutlenku w⁷ęgla i zmian zawartości hormonu ABA (kwas abscysynowy) w komórce, zmian potencjału w^rodnego, transportu produktów⁷ fotosyntezy, jonów potasu itp. następują zmiany ciśnienia (turgoru) w⁷ komórkach szparkowych powodujące otwieranie lub zamykanie szparki. Określa to zakres mechanizmu kompensacyjnego rośliny i możliwość reagowania na wszelkie sytuacje stresowe związane z bilansem wodnym oraz wskazuje na relacje między transpiracją a pobieraniem dwutlenku węgla.

Traktując korzenie jako pomost między glebą a częścią nadziemną rośliny, można przyjąć, że korona jest pomostem między atmosferą a strzałą i korzeniami. Ten uproszczony model wrskazuje na istotę i stopień komplikacji sprzężeń zwrotnych zachodzących pomiędzy rośliną a środowiskiem jej rozw⁷oju. Rezultatem zmian fizjologicznych zachodzących w⁷ koronie, a także skutkiem bezpośredniego oddziaływania czynników stresowych na systemy korzeniowe są ujawniające się zaburzenia w ich prawidłowym funkcjonowaniu. Destabilizacji ulega układ korzeni drobnych - ich masa, liczba żywych komórek merystematycznych, zdolność tworzenia mikoryz ektotroficznych. Następują zmiany morfologiczno-funkcjonalne w⁷ wiązkach naczyniowo-sitowych, w⁷ stopniu w^raku-olizacji komórek oraz akumulacji tanin. Pow⁷oduje to utrudnienia w^r zdolności przyswajania jonów⁷ z roztworu glebowago i w⁷ ich transporcie, zmiany w gospodarce jonowej pomiędzy komórkowym Ca'Al., K/Na, P/S, jak również zmiany zawartości żelaza w korzeniach drobnych. Powitają zmiany patologiczne w cylindrze centralnym korzeni, zanikają układy ektomikoryzow⁷e, zamierają korzenie, a zatem następują zaburzenia w gospodarce wadnej całej rośliny. Powstaje uszkodzenie mechanizmu pobierania wa-dy z solami mineralnymi przez korzenie i jej transportu do korony, zaś przy równoczesnym uszkodzeniu aparatów szparkowych - nadmierna utrata wody wskutek ciągłej transpiracji.

Prawidłowe funkcjonowanie rośliny jest zatem zależne od wielu czynników⁷ środowiska glebowego i środowiska atmosferycznego, dla których korzenie i liście są głów-nymi receptorami. Poszczególne organy drzew⁷a w takim ujęciu są poddaw⁷ane nieustannym oddziaływaniom wewnętrznym i zewnętrznym, których naprężenia mogą być regulowane jedynie dzięki utrwalonym genotypowo mechanizmom sterującym roślin.

Podobnie jak zanik ektomikoryz i zamieranie korzeni z powodu oddziaływania czynników chorobotwórczych, również utrata aparatu asymilacyjnego, a nawet jego części w⁷ wyniku żerowania owadów powoduje szereg zmian w⁷ procesach biochemicznych. Jedną z nich jest zmniejszanie poziomu skrobi (źródło energii) gromadzonej przez rośliny w⁷ korzeniach. Defoliacja koron drzew przez owady może w⁷ skrajnych przypadkach doprowadzić do znacznej, a nawet całkowitej utraty aparatu asymilacyjnego. Po-woduje to szybkie wyczerpywanie rezerw⁷ energetycznych i prowadzi do silnego osłabienia drzew. Związane z defoliacją zmiany w⁷ zawartości cukrów (glukozy i fruktozy) i aminokwasów (asparaginy i alaniny) w korzeniach drzew wpływają na zmniejszenie aktywności enzymów⁷ (m.in. 13-1,3 glukanazy, chitynazy) niszczących grzybnię patogenów⁷. Stymulują również zmiany ilościowe i jakościowa w⁷ zespołach mikroorganizmów zasiedlających korzenie oraz strefę ryzosfery. Taka sytuacja stresowa sprzyja także rozwojowi ow⁷adów⁷ kambio- i ksylofagicznych - tzw⁷. szkodnków⁷ wtórnych i technicznych drewna.

Jakkolwiek po utracie liści i zmniejszeniu się zawartości węglowodanów w korzeniach w krótkim czasie następuje ich odtworzenie (uruchamianie dodatkowych za-pasów), to jednak wskutek naturalnych procesów' kompensacyjnych i odtwarzania liści zasoby energetyczne rośliny wyczerpuj;) się. Całkowite pozbawienie drzew liści na początku sezonu wegetacyjnego powo-duje obniżenie poziomu skrobi korzeniowej już po 2-3 tygodniach, co wpływa na słabszy przebieg procesów regeneracji drzew i łatwiejsze uleganie kolejnym stresom.

Wpływa to znacząco na zmniejszenie przyrostu pędów, zmniejszenie liczby otwartych pączków i opóźnienie w rozwoju liści. Utrata igliwia u modrzewia o około 80% powoduje 52-procentowy spadek rocznego przyrostu promieniowego. Modrzew' zdefolio-wany rok po roku - kolejno w' 60% i 70%, w' pierwszym sezonie wykazuje 48-proc. spadek przyrostu promieniowego, a w następnym już 70-proc. Końcowym efektem stresu jest zwiększona śmiertelność drzew'.

Deficyt wody, defoliaeja koron drzew przez owady, oddziaływanie imisji przemysłowych, obecność patogenów grzybowych - wszystkie te czynniki stresowe skutkują zakłóceniami w’ produkcji, translokacji asymilatów i pobieraniu z gleby podstawowych składników pokarmowych, zwłaszcza azotu, fosforu i potasu. Niedobór asymilatów i bio genów wywołuje stan niedożywienia korzeni i powoduje zamieranie ich części chłonnej, tworzonej przez układy ektomikoryzowe. Następują zaburzenia w prawidłowym funk cjonowaniu procesów życiowych całego drzewni. Ich wynikiem, poza zmianami w' przebić gu procesów' metabolicznych, jest obniżenie naturalnej odporności drzew' na infekcje pa sożytnicze, na mróz, a także wzrost „atrakcyjności” drzew do zasiedlania przez owady.

Również zakłócenia przebiegu czynników pogodowych, takie jak przymrozki późne czy okresy obniżonego promieniowania (nasłonecznienia), negatywnie oddziałują na drzewa. Przeżywają one szok fizjologiczny (stres), co powoduje następnie stan osłabię nia na poziomie drzewostanu. Powitają wówczas równocześnie dwie przeszkody natury fizjologicznej: a) ubytek energii wskutek stopniowego zwiększenia oddychania komórkowego oraz b) pogłębianie się zjawiska kawitacji. To ostatnie polega na przerwaniu cią głości przepływni wody oraz/lub czopowaniu (wcistki, gumożywice) tkanek przewodzą cych drewna - naczyń u okrytonasiennych i cewek u nagonasiennych (zjawisko zwane także embolizmem). Efekt kawitacji jest jedną z reakcji na działanie różnych czynników stresowych - okresów suszy, a następnie obfitych opadów', przemrożenia korzeni, uszko dzeń mechanicznych. U drzew'; zwłaszcza w strefie drewna korzeni, wywołuje to zjaw i