Choroby lasu0028 jpeg

nie. Pod wpływem zmian wilgotności powietrza, natężenia światła, dwutlenku w⁷ęgla i zmian zawartości hormonu ABA (kwas abscysynowy) w komórce, zmian potencjału wodnego, transportu produktów fotosyntezy, jonów potasu itp. następują zmiany ciśnienia (turgoru) w⁷ komórkach szparkowych powodujące otwieranie lub zamykanie szparki. Określa to zakres mechanizmu kompensacyjnego rośliny i możliwość reagowania na wszelkie sytuacje stresowe związane z bilansem wodnym oraz wskazuje na relacje między transpiracją a pobieraniem dwutlenku węgla.

Traktując korzenie jako pomost między glebą a częścią nadziemną rośliny, można przyjąć, że korona jest pomostem między atmosferą a strzałą i korzeniami. Ten uproszczony model wskazuje na istotę i stopień komplikacji sprzężeń zwrotnych zachodzących pomiędzy rośliną a środowiskiem jej rozwoju. Rezultatem zmian fizjologicznych zachodzących w koronie, a także skutkiem bezpośredniego oddziaływania czynników stresowych na systemy korzeniowa są ujawniające się zaburzenia w ich prawidłowym funkcjonowaniu. Destabilizacji ulega układ korzeni drobnych - ich masa, liczba żywych komórek merystematycznych, zdolność tworzenia mikoryz ektotroficznych. Następują zmiany morfologiezno-funkcjonalne w wiązkach naczyniowo-sitowych, w stopniu waku-olizacji komórek oraz akumulacji tanin. Powoduje to utrudnienia w⁷ zdolności przyswajania jonów⁷ z roztw⁷oru glebowego i w⁷ ich transporcie, zmiany w^r gospodarce jonowej pomiędzy komórkowym Ca⁷Al., K/Na, P/S, jak również zmiany zawartości żelaza w korzeniach drobnych. Powstąją zmiany patologiczne w cylindrze centralnym korzeni, zanikają układy ektomikoryzowe, zamierają korzenie, a zatem następują zaburzenia w⁷ gospodarce wodnej całej rośliny. Powstaje uszkodzenie mechanizmu pobierania w^:o-dy z solami mineralnymi przez korzenie i jej transportu do korony, zaś przy równoczesnym uszkodzeniu aparatów szparkowych - nadmierna utrata wody wskutek ciągłej transpiracji.

Prawidłowe funkcjonowanie rośliny jest zatem zależne od wielu czynników⁷ środowiska glebowego i środowiska atmosferycznego, dla których korzenie i liście są glów⁷-nymi receptorami. Poszczególne organy drzewu w takim ujęciu są poddawane nieustannym oddziaływaniom wewnętrznym i zewnętrznym, których naprężenia mogą być regulowane jedynie dzięki utrwalonym genotypowo mechanizmom sterującym roślin.

Podobnie jak zanik ektomikoryz i zamieranie korzeni z powodu oddziaływania czynników⁷ chorobotwórczych, również utrata aparatu asymilacyjnego, a nawet jego części w⁷ wyniku żerowania owadów powoduje szereg zmian w⁷ procesach biochemicznych. Jedną z nich jest zmniejszanie poziomu skrobi (źródło energii) gromadzonej przez rośliny w⁷ korzeniach. Defoliacja koron drzew przez owady może w⁷ skrajnych przypadkach doprowadzić do znacznej, a nawet całkowitej utraty aparatu asymilacyjnego. Powoduje to szybkie wyczerpywanie rezerw⁷ energetycznych i prowadzi do silnego osłabienia drzew. Związane z defoliacją zmiany w⁷ zawartości cukrów⁷ (glukozy i fruktozy) i aminokwasów⁷ (asparaginy i alaniny) w korzeniach drzew wpływają na zmniejszenie aktywności enzymów (m.in. 13-1,3 giukanazy, chitynazy) niszczących grzybnię patogenów. Stymulują również zmiany ilościowe i jakościowo w⁷ zespołach mikroorganizmów⁷ zasiedlających korzenie oraz strefę ryzosfery. Taka sytuacja stresowa sprzyja także rozwojowi owadów⁷ kambio- i ksylofagicznych - tzw⁷. szkodnków⁷ wtórnych i technicznych drewna.

Jakkolwiek po utracie liści i zmniejszeniu się zawartości węglowodanów w korzeniach w krótkim czasie następuje ich odtworzenie (uruchamianie dodatkowych za-pasów), to jednak w^:skutek naturalnych procesów kompensacyjnych i odtwarzania liści zasoby energetyczne rośliny wyczerpują się. Całkowite pozbawienie drzew liści na początku sezonu wegetacyjnego powoduje obniżenie poziomu skrobi korzeniowej już po 2-3 tygodniach, co wpływa na słabszy przebieg procesów regeneracji drzew' i łatwiejsze uleganie kolejnymi stresom.

Wpływa to znacząco na zmniejszenie przyrostu pędów, zmniejszenie liczby otwartych pączków i opóźnienie w^r rozwoju liści. Utrata igliwia u modrzewia o około 80% powoduje 52-procentowy spadek rocznego przyrostu promieniowego. Modrzew zdefolio-wany rok po roku - kolejno w 00% i 70%, w pierwszym sezonie wykazuje 48-proc. spadek przyrostu promieniowego, a w⁷ następnym już 70-proc. Końcowym efektem stresu jest zwiększona śmiertelność drzew.

Deficyt wody, defoliacja koron drzew⁷ przez owady, oddziaływanie imisji przemysłowych, obecność patogenów grzybowych - wszystkie te czynniki stresowe skutkują za kłóceniami w⁷ produkcji, translokacji asymilatów i pobieraniu z gleby podstawowych składników pokarmowych, zwłaszcza azotu, fosforu i potasu. Niedobór asymilatów i bio genów⁷ wywołuje stan niedożywienia korzeni i powoduje zamieranie ich części chłonnej, tworzonej przez układy ektomikoryzow⁷e. Następują zaburzenia w⁷ prawidłowym funk cjonowaniu procesów życiowych całego drzewa. Ich wynikiem, poza zmianami w przebić gu procesów metabolicznych, jest obniżenie naturalnej odporności drzew na infekcje pa sożytnicze, na mróz, a także wzrost „atrakcyjności” drzew do zasiedlania przez owady.

Również zakłócenia przebiegu czynników pogodowych, takie jak przymrozki późne czy okresy obniżonego promieniowania (nasłonecznienia), negatywnie oddziałują na drzewa. Przeżywają one szok fizjologiczny (stres), co powoduje następnie stan osłabię nia na poziomie drzewostanu. Powstają wówczas równocześnie dwie przeszkody natury fizjologicznej: a) ubytek energii wskutek stopniowego zwiększenia oddychania komór kowego oraz b) pogłębianie się zjawiska kawitacji. To ostatnie polega na przerwaniu cią glości przepływu wody oraz/lub ezopow⁷aniu (weistki, gumożywice) tkanek przewodzą cych drewna - naczyń u okrytonasiennych i cew⁷ek u nagonasiennych (zjawisko zwane także embolizmem). Efekt kawitacji jest jedną z reakcji na działanie różnych czynników stresowych - okresów suszy, a następnie obfitych opadów', przemrożenia korzeni, uszko dzeń mechanicznych. U drzew, zwłaszcza w strefie drewna korzeni, wywołuje Lo zjawi

r>7