Choroby lasu0033 jpeg

Wzmożone zamieranie drzew różnych gatunków

Drzewa umierają stojąc

- tytuł nie tylko teatralny

Przedstawiony w układzie chronologicznym, krótki przegląd chorób występujących w ostatnim stuleciu w drzewostanach o różnym składzie gatunkowym drzew- dotyczy zjawisk pojawiających się na dużych obszarach Polski, a niekiedy Europy. Ze względu na wielkopowierzchniowy charakter rozprzestrzenienia, odniesienie niemal wyłącznie do jednego gatunku drzew; trudności w zdefiniowaniu przyczyn oraz na duże straty ekologiczne i ekonomiczne, choroby te nazywano zjawiskami zamierania jodły, dębu, buka, itd. Nawiązywało to do wspomnianej koncepcji Maniona opisującej wieloczynnikowe zjawisko zamierania lasu.

Przedstawione kolejno zagadnienia, z pozoru dotyczące drzew jednego gatunku, stanowią w rzeczywistości przykłady chorób wieloczynnikowych, z równoczesnym oddziaływaniem wielu czynników- stresowych i wielu sprawców-.

Udział poszczególnych gatunków drzew w zjawisku zamierania drzewostanów liściastych Choroby drzewostanów liściastych w 1999 r.

4<3i

U Dęby | Buki  Brzozy

g| Jesiony  | Topole [] Inne gat.

Wiąz

Zjawisko wzmożonego zamierania wiązów wystąpiło już w latach dwudziestych na terenie Holandii i Francji, w^r Polsce zaś zostało dostrzeżone w połowie lat trzydziestych. Na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych powierzchnia zagrożenia wynosiła około 600 ha, stopniowo zmniejszając się (544 ha w⁷1987 r.) - bardziej ze względu na zmniejszanie się powierzchni drzewostanów wiązowych niż skuteczność ograniczania zagrożeń. Chorobę nazwano holenderską chorobą wiązów w⁷ związku z lokalizacją pierwszych symptomów⁷. Jest ona na tyle groźna, że zagraża istnieniu wiązu jako gatunku. Ulegają jej zarówno drzewa parkowe i przydrożne, jak i wiązy rosnące jako domieszka w⁷ drzewostanie. Symptomy choroby w⁷ koronie są niespecyficzne - liście nagle więdną, często już na początku czerwca, w różnych miejscach korony, która w⁷ okresie 1-3 lat może całkowicie zamrzeć. W ostrym przebiegu choroby drzewo może zamrzeć w⁷ trakcie jednego sezonu wegetacyjnego. Przy chorobie chronicznej liście żółkną, więdną, zwykle nie odpadają, zaś korona partiami zamiera stopniowo w okresie naw⁷et kilkunastu lat. Cechą charakterystyczną holenderskiej choroby wiązów jest obecność na przekroju poprzecznym pędów koncentrycznych, brunatnych przebarwień w najmłodszych słojach rocznych.

Chorobę tę powodują grzyby Ophiostmna nimi oraz O. novo-ulmi, zaś jego wektorem są owady z rodzaju Scolytus - oglodek. Mechanizm choroby związany jest z cyklem życiowym oglodków⁷ - owady po wylęgnięciu się spod kory osłabionych drzew w⁷ maju i czerwcu odbywają żer uzupełniający w⁷ koronie drzewa zdrowego, przenosząc na cienkie gałązki zarodniki (konidia) grzyba. Zarodniki kiełkują w^r miejscach żerowania, zaś strzępio wnikają do naczyń, rozwijają się i wytwarzają konidia wtórne, roznoszone następnie po całej korornie. Wytwarzane przez grzybnię metabolity powodują powstawanie w⁷ naczyniach w⁷cistków, uniemożliwiających krążenie wody i związków⁷ pokarmowych, prowadząc do więdnięcia i zamierania pędu. Grzybnia rozwija się w⁷ naczyniach zwykle przez jeden rok, stąd rozwój choroby związany jest przede wszystkim z liczebnością populacji oglodków i nowymi infekcjami podczas żeru uzupełniającego.

Jest to typowa choroba wieloezynniko-wa, gdyż jej wzmożonemu rozwojowi sprzyja zarówno podatność wiązów, aktywność oglodków, obecność wirulentnęgo patogenu, jak i zmienne warunki meteorologiczne, korzystne zarówno dla gospodarza, jak i sprawców choroby. Poznanie tych

Wiązów coraz mniej... i problemów coraz mniej

67