Choroby lasu0011 jpeg

Co wpływa na zmiany zdrowotności drzew i drzewostanów?

Z powodu czynników naturalnych chorują i zamierają drzewa, rzadziej cale drzewostany, ale zróżnicowane ekosystemy leśne - nigdy

- stare porzekadło leśników niemieckich

Oddziaływanie abiotycznych i antropogenicznych czynników stresowych na drzewa i drzewostany wyraża się zwykle powstawaniem uszkodzeń poszczególnych komórek, tkanek, organów, prowadząc do zmian w ich aktywności oraz nekroz. Uszkodzenia drzew występują zwykle w wyniku nagiego działania czynników zewnętrznych - obfitych opadów mokrego śniegu, huraganowych wiatrów, wyładowań atmosferycznych, lawin w górach, a także w trakcie ścinki drzew; zrywki i wywozu drewna. Zależnie od czynnika sprawczego mogą one występować na dużych powierzchniach lasu, grupowe lub jednostkowe - zarówno wewnątrz drzewostanu, jak i przy szlakach zrywkowych czy drogach leśnych. W następstwie oddziaływania tych czynników' powitają zranienia drzew' (otarcia, złamania, spękania, naderwania), stanowiące miejsca infekcji przez zarodniki czy strzępki grzybów pasożytniczych. Zależnie od gatunku drzewa, z uszkodzo-

Gdy wieje wiatr od icschodu...

nego miejsca zwykle wycieka żywica lub inne wydzieliny, stanowiące pożywkę dla grzybów czy bakterii.

W uszkodzonych tkankach drzew powstają reakcje obronne - wytwarzają się tzw. tkania traumatyczne, zwiększa się poziom związków⁷ fenolowych, flawonoidów i terpenów - podobnie zresztą jak w opisywanym dalej przebiegu choroby infekcyjnej. Reakcje te często nie są jednak wystarczającą barierą obronną dla kiełkujących zarodników czy aktywnych strzępek grzybów pasożytniczych i w konsekwencji uruchamiany jest cały cykl choroby infekcyjnej. W drzewostanach świerkowych, na przykład, głównym miejscem infekcji powodowanych przez grzyby są uszkodzenia korzeni i podstaw^' strzał. Z kolei w drzewostanach sosnowych uszkodzenia powstające przy obalaniu drzew oraz miejsca po odłamanych gałęziach są przyczyną rozwoju huby sosny powodowanej przez Phellinus pini. Spękania i wycieki na brzozach są zasiedlane przez bakterie.

Jednak nie wszystkie uszkodzenia drzew wyrażają się negatywnym oddziaływaniem na ich stan zdrowotny. Klasycznym przykładem jest zaniechane obecnie żywicowanie drzew. Wieloletnie (obieg do 10 lat) i intensywne (dwukrotne nacinanie spał, stosowanie stymulatorów wycieku) żywicowanie sosen nie tylko nie powodowało osłabienia kondycji zdrowotnej drzew', lecz niejednokrotnie ją podwyższało, dzięki przesyceniu tkanek przykambialnych żywicą. Rosnące do dziś wiekowe sosny, żywicowane przed laty i szczęśliwie nie usunięte po zakończeniu cyklu, są świadectwem prężności sil przyrody. Żywicowano najbardziej dorodne drzewa. I jak honorowi dawcy krwi dawały pożytek innym, same zaś zachowywały dobrą kondycję.

23