Choroby lasu0015 jpeg

wartości temperatury okresu zimowego wpływa korzystnie na wzrost intensywności rozkiadu drewna zasiedlonego przez grzyby. Wiąże się to z większą zawartością tlenu w tkankach drewna, w porównaniu z okresem letnim. Latem, w czasie upałów, zasiedlanie drzew (pniaków i korzeni) jest ograniczone ze względu na niekorzystne warunki termiczne i wilgotnościowe dla kiełkujących zarodników i rozwijającej się grzybni.

Po gradacji brudnicy mniszki i obniżeniu się poziomu wód gruntowych w północno-zachodniej części Polski, na skutek zamierania i usunięcia drzew gatunków' iglastych, rosnące dotychczas w drzewostanach mieszanych buki zostały raptownie odsłonięte i narażone na oddziaływanie czynników abiotycznych. Zmiany te wyraziły się zwiększeniem podatności na infekcje grzybowe i ataki owadów⁷.

Susza

Występowanie wysokich wartości temperatury powietrza jest szczególnie niebezpieczne w czasie braku opadów atmosferycznych. Długotrwała susza wywołiye nieko-rzystne zmiany w bilansie wodnym roślin, czego efektem są procesy chorobowe prowadzące do więdnięcia (zamierania) poszczególnych organów⁷ a naw⁷et do śmierci drzew⁷. Deficyt wody ma bowiem podstawmy wpływ na przebieg wszystkich procesów fizjologicznych roślin. Ssące, pasywne działanie transpiracji liści i aktywne ciśnienie korzeniowe tworzą mechanizm pobierania i przewodzenia wody⁷. Susza w⁷ pierwszej kolejności wpływa na zmianę aktywności enzymatycznej w tkankach korzeni. Długotrwały niedobór wody hamuje przenoszenie i akumulację cukrów redukujących i fenoli. Procesy te z kolei mogą wpływać na mechanizmy obronne drzew. Pogorszenie się warunków wilgotnościowych drzew ma istotny wpływ na ich kondycję zdrowotną.

Wzmożone przerzedzanie się koron oraz zamieranie drzew⁷ z powodu suszy w⁷ pierwszej kolejności występuje w⁷ drzewostanach na glebach biologicznie płytkich, o wysokim poziomie wód gruntowych, a także na glebach wilgotnych, słabo przepuszczalnych, gliniastych, gdzie w⁷ przypadku suszy pojawia się deficyt wody powierzchniowej. Wskutek suszy⁷ następuje przyspieszona mineralizacja, a następnie zakwaszenie gleb, co ze względu na wzrost ilości jonów⁷ w roztworze glebowym prowadzi do toksycznego oddzialy⁷-

Suchoczub - efekt stiszy i Endocronartium pini

wania na systemy korzeniowe. Zwiększa się niedobór wapnia i magnezu, następuje zmiana stosunku Ca/Al i Mg/Al, zaś kumulacja glinu powoduje zaburzenie przyjmowania przez korzenie składników odżywczych.

W uprawach i drzewostanach rosnących na glebach piaszczystych (przegrzanie) lub na płytkich glebach gliniastych (przesuszenie) susza powoduje zamieranie płycej rosnących korzeni; podobne zjawisko obserwuje się w zalesieniach na gruntach porolnych. Szczególnie dotkliwie cierpią drzewostany świerkowe oraz sosnowe rosnące na piaskach wydmowych, których korzenie rozwijające się w płaszczyźnie horyzontalnej zamierają w okresie długotrwałej suszy. Jednym z patogenów zasiedlających korzenie tak osłabionych drzew-jest przyczepka falista - Rkizina undulata.

Bezpośredni wpływ wysokich wartości temperatury powietrza i gleby na drzewa, zwiaszcza w wieku młodocianym, może wyrażać się uszkodzeniami kory i miazgi w szyi korzeniowej, zasychaniem liści, pędów, zamieraniem pączków. Palące promienie słoneczne mogą powodować tzw. zgorzelinę kory na skutek lokalnego zniszczenia miazgi i powstawania zmian nekrotycznych na odsłoniętych częściach pni. Dla siewek i sadzonek szczególnie groźna jest susza (posucha) w okresie wiosennym, zwłaszcza po bezśnieżnej zimie. Chorujące z powodu suszy sadzonki wytwarzają drobniejsze liście i pędy; u dębu liście takie są częściej atakowane przez Microsphaera alphitoides - sprawcę mączniaka dębu, powodując dodatkowe uszkodzenia. Szczególnie wrażliwe na suszę są korzenie drobne i układy mikoryzowe, dla których nadmierne przesuszenie podłoża prowadzi do zamarcia grzybni ekstramatrykalnej oraz grzybni tworzącej mufkę.

Anomalie pogodowe

Innym zaburzeniem w prawidłowym funkcjonowaniu drzew iglastych, zwłaszcza sosny w wieku uprawy, są zaburzenia w gospodarce hormonalnej na skutek zmiennego przebiegu temperatury i opadów w okresie wiosenno-letnim. Drzew^rka niejednokrotnie charakteryzują się wówczas wytwarzaniem z pączków' tegorocznych wielu pędów' bocznych i przyjmują formę krzaczastą. Zjawisko to, znane również pod nazwą wielkowierzchołko-wości, jest nieprawidłowością morfologiczną sosny, występującą w wielu rejonach kraju. Deformacje tego typu poWstąją zwykle na skutek uszkodzenia (zniszczenia) pączka szczytowego, względnie tworzącego się pędu wierzchołkowego, wskutek żerów zwójek, zgryzania przez zwierzynę (przeżuwacze) lub w^r wyniku suszy. Brak pędu szczytowego w okresie wzrostu drzewa wpływa na określone reakcje fizjologiczne całego organizmu. Hormony stymulujące wzrost wierzchołka (auksyny), wskutek jego zaniku przemieszczają się do pączków bocznych, powodując ich bujny rozwój. Szybki przyrost pędów' bocznych stymulowany jest również dopływem substancji odżywczych kierowanych do miejsc o aktywnym stężeniu auksyn. Zanik pędu szczytowego wpływa także na zmianę kierunku wzrostu pędów' bocznych; rosnące dotychczas pod pewnym kątem do pędu głównego zaczynają odchylać się do osi pionowej, co prowadzi do wielkowierzchołkowości.

Bardzo częstym zjawiskiem w' uprawie jest również wytwarzanie kwiatostanów na skutek aktywizacji hormonów' (giberelin) oraz powstawanie pędów proleptycznych. Istotą procesu prolepsji jest powtórne w ciągu tego samego okresu wegetacyjnego pędzenie pączków'. Normalny wiosenny wzrost elongacyjny pędów⁷ sosny kończy się zwy-

31