Choroby lasu0038 jpeg

i koronach drzew. Osłabienie drzew uatrakcyjnia je na inne czynniki szkodotwórcze, spośród których wielce prawdopodobnym jako czynnik bezpośredni jest drwalnik buko-wiec - Trypodendron domesticum. Ow⁷ad ten, iważany za szkodnika wtórnego, wgryza się w drewno pnia brzóz w⁷ kwietniu-maju, tworząc rozwidlający się (w⁷ kształcie litery Y) chodnik larwalny. Chodnik jest ciemno-pusty, gdyż trocinki są wyrzucane na zewnątrz przez samca, zaś brunatne zabarwienie ścian następuje w wyniku ich przerastania strzępkami grzybni tzw⁷. grzybów ambrozyjnych. Grzyby te są pokarmem lanv (np. w chodnikach drwalnika paskowanego Trypodendron lineatum jest to zwykle Monilia candida). W okresie wilgotnej wiosny chodniki owadów mogą się nie rozwidlać, gdy wypływ soków nie pozwala na wykonanie pełnego układu kanałów⁷.

Ciemnienie drewna brzóz zwykle obserwowane jest jedynie wokół chodników⁷, spotyka się jednak również kanały drwalnika bukowca nie wykazujące charakterystycznych przebarwień. Oznaczać to może, że przebarwienia drewma są także pochodzenia chemicznego i związane są z obecnością garbników, związków fenolowych itp. w⁷ wydzielających się sokach komórkowych na wskutek uszkodzenia tkanek. Powstałe zaburzenia w⁷ przewodzeniu wody, na co wskazuje układ plam zgodny z ruchem wstępującym wody i ssącą silą aparatu asymilacyjnego, powodują wydzielanie się soków na zewnątrz koro-winy drzew.

Wypływające z uszkodzonych miejsc soki mogą być wtórnie zasiedlane przez grzyby i bakterie, zwiększając obraz uszkodzenia. Według danych literaturowych z innych krajów⁷ spraw⁷cą tzw⁷. mokrych nekroz brzóz mogą być bakterie z rodzaju Erwinia - E. mid-tivora czy E. cancerogena

Zwiększenie się powierzchni drzewostanów brzozowych wykazujących opisywane objawy uszkodzeń i zamierania drzew⁷ zarejestrowano ponownie w⁷1996 r. (2626 ha). Jakkolwiek od 1997 r. stan zdrowotny drzewostanów brzozowych uległ poprawie, przede wszystkim dzięki dużej podaży wilgoci w sezonie wegetacyjnym, to jednak powierzchnia zagrożonych drzewostanów⁷ nadal jest duża i wynosi niemal 2300 ha. W 1998 r. stan zdrowotny nadal się poprawiał, a w 1999 r. powierzchnia zagrożona zamieraniem drzew wynosiła łącznie niewiele ponad 1 tys. ha, z czego ponad połowa areału przypadała na drzewostany w RDLP Wrocław. Kolejna zmiana przebiegu warunków pogodowych spowodowała wzrost w⁷ 2000 r. powierzchni szkód w drzewostanach brzozowych. Występowanie choroby i zamieranie drzew wykazano na łącznej powierzchni niemal 4 tys. ha (trzykrotnie więcej niż w poprzednim roku), przy czym największe nasilenie tego zjawiska zaobserwowano w RDLP Łódź i Warszawa (niemal 1 tys. ha).

Jesion

Wzmożone zamieranie jesionu notow⁷ano już w⁷ 1993 r., po okresie suszy i zmianach poziomu w⁷ód gruntowych w⁷ roku poprzednim (teren RDLP Pila, Białystok), zaś w⁷ kolejnych latach także w wyniku anomalii temperaturowych w⁷ okresie zimowym oraz nieoczekiwanych przymrozków w⁷ różnych rejonach kraju. Na wierzchołkowych i bocznych pędach drzew, a także na pniach występowały spękania, pęknięcia, nekrotyczne plamy oraz rany podobne do uszkodzeń kory spow⁷odow⁷anych przez mróz. Liście zamierały lub nie wykształcały się, często tworzyły się pędy zdeformowane (staśmienie, wielopędo-

Więdnięcia, nekrozy - typowe symptomy Regenerujące jesiony - aspekt wiosenny, choroby jesionów    Nie wszystko stracone

wość), obumierały także pączki i całe pędy. W wielu nadleśnictwach choroba była tak zaawansowana, że zamierały nie tylko sadzonki w szkółkach i młocie drzewa w uprawach, lecz także dojrzale drzewa - pojedynczo i kępowo w drzewostanie, zarówno te pochodzące z sadzenia, jak i z odnowień naturalnych. Liście, pędy, pnie i korzenie atakowane były przez owady i grzyby, zwiększając rozmiar zagrożenia.

Pierwsze poważne straty z powodu wzmożonego zamierania drzew tego gatunku wystąpiły w szkółkach, uprawach i drzewostanach jesionowych w 1996 r. Wraz z mniej licznymi objawami zamierania grabu i jaworu, chorobę stwierdzono wówczas na łącznej powierzchni niemal 4 tys. ha. W 1997 r. „rak” kory jesionu zgłaszany był przez RDLP Lublin i RDLP Piła na powierzchniach nie większych niż 100 ha, zaś w 1998 r. duże straty odnotowano w drzewostanach jesionowych na terenie RDLP Białystok (niemal 1 tys. ha) oraz w znacznie mniejszym zakresie w RDLP Gdańsk i RDLP Lublin. W młodnikach coraz częściej notowano owocowanie grzyba Hysterographium fraccini, co mogło wskazywać na początkowe stadium nowej epifitozy drzewostanów; związanej z wcześniejszym osłabieniem drzew'. Stwierdzano także obecność innych grzybów zaliczanych do słabych patogenów i endofitów, np. grzybów z rodzaju Phomopsis, Cytospora, Diplo-dia. W 2000 r. niekorzystne warunki termiczne w okresie wiosennym (późne przymrozki, dobowe wahania temperatury) spowodowały kolejne uszkodzenia tkanek, otwierając

77