Choroby lasu0037 jpeg

utrzymuje się na dość wysokim poziomie (odpowiednio 52 i 4%). W 1997 r. chorobę buków odnotowano na powierzchni 15166 ha, w 1999 - 7661 ha, tzn. o 43% mniejszej w porównaniu do 1998 r. (głównie na terenie RDLP Krosno, Szczecin i Szczecinek), w 2000 r. zaś powierzchnię chorób w drzewostanach bukowych określono na 8581 ha.

Brzoza

Objawy zamierania brzóz w drzewostanach wystąpiły w szczególnie ostrej formie pod koniec sezonu wegetacyjnego 1992 r., jakkolwiek opisywane były już w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych ub.w., także w innych krajach Europy Środkowej. Podejrzewano wówczas, że sprawcami nekroz, wycieków i plam w drewnie mogą być grzyby powodujące tracheomikozę (Verticillmm alboatntm lub Ophiostoma spp.), ale w korzeniach stwierdzano także grzybnię i ryzomorfy opieńki, zaś w wyciekającym soku bakterie (z rodź. Hylococcus). W1992 i 1993 r. szkody w drzewostanach brzozowych odnotowano na powierzchni około 3,5 tys. ha, z czego około 2% drzew' było uszkodzonych w stopniu silnym (RDLP Łódź, Zielona Góra, Katowice, Szczecinek). Rozmiar wydzielania się drzew' był duży, sięgający w niektórych drzewostanach naw’et 80% ich liczby.

Prawdopodobny przebieg choroby brzóz można przedstawić następująco:

Drzewo +

—    zmienna wilgotność podłoża przemrożenie korzeni i pędów' defoliacja liści przez owady

—    iniekcje wirusowe?

tkanki pędów, gałązki boczne i korzenie zmienione, efekt kawitacji, niektóre osłabione i zamierające

Osłabione drzewm +

Diaphorte spp. (Phomopsis) = zasiedlone pędy i gałęzie zamierają Armillaria spp. = pojedyncze korzenie zamierają, zasiedlony system korzeniowy zamiera

Agrilus awcius = uszkodzone, ogryzione pędy zamierają Trypodendron spp. = uszkodzenia miazgi, łyka i drewna bakterie

Symptomy choroby uwidaczniały się przede wszystkim na starszych drzewach. W początkowymi stadium następowało nagłe zasychanie liści w górnej części korony, na skutek tego silne przerzedzenie. Kolejnym symptomem było zamieranie konarów' i drobniejszych gałęzi, chętnie kolonizowanych przez grzyby i owady (ogłodka brzozowca, drwalnika bukowca, ścigę dębową, rozwiertka nieparka). Na pniach osłabionych drzew' stwierdzano nabrzmienia i brunatnordzawe wycieki, zaś po ścięciu drzewa, na przekroju poprzecznym widoczne były smugowate plamy i ciemniejące z czasem nekrozy. Dokładna obserwacja pozwalała niejednokrotnie dostrzec otwory wylotowe, a także kolebki poczwarkowe owadów.

Jak się wydaje, pierwotną przyczyną wzmożonego zamierania drzew był stres suszy zapoczątkowany W' upalnym sezonie wegetacyjnym 1992 roku. Niedostatek opadów spo-wodował zakłócenia w' gospodarce wodnej drzew', zwłaszcza gdy wzrastały dotychczas w dobrych warunkach wilgotnościowych siedliska. Wiadomo bowiem, że zmniejszenie

Odwierzcholkowe zamieranie pędów brzóz, drobnienie liści

Rdzaiue wycieki na pniu brzozy były widocznym symptomem zmian chorobowych

ilości wody pochodzącej z opadów atmosferycznych oraz wody dostępnej w glebie (wskutek stałego obniżania się poziomu wód oraz nadmiernego parowania) prowadzi w konsekwencji do zmniejszenia aktywności procesów fizjologicznych drzew. Jakkolwiek u takich drzew uruchamiane są mechanizmy kompensacyjne, np. przez wytwarzanie drobniejszych liści i w mniejszej ilości oraz ich wcześniejsze opadanie, równocześnie redukcji ulegają również korzenie drzew, a zwłaszcza układy mikoryzowe. Zarówno w koronie, jak i w korzeniach pojawiają się nekrozy tkanek. Powoduje to kolejne zaburzenia w gospodarce wodnej całej rośliny - pogłębia uszkodzenia mechanizmu pobierania wody z solami mineralnymi i jej transportu do korony, zaś przez uszkodzenie aparatów szparkowych - sprzyja nadmiernej utracie wody wskutek ciągłej transpiracji.

Wraz z dysfunkcją korzeni następuje ich zasiedlanie przez patogeny, stopniowe zamieranie, a następnie zasiedlanie przez saprotrofy i organizmy kolejnych stadiów sukcesyjnych. W korzeniach stwierdzano nekrozy i martwice, na których widoczne były strzępki grzybów wielu gatunków - ArmiUaria spp., H. annosum, Cylindrocarpon de-structans. Stwierdzano również występowanie bakterii.

Obecność spękań kory i jej charakterystycznego wybrzuszenia oraz rdzawych wycie-ków i plam na pniach jest objawem wtórnym, wynikającym z zakłóconego transportu wody oraz asymilatów na skutek wymienionych zaburzeń funkcjonalnych w korzeniach

75