Choroby lasu0034 jpeg

uwarunkowań pozwoliło znacznie ograniczyć zagrożenie, jakkolwiek udział wiązów w strukturze gatunkowej drzewostanów⁷ Europy w ciągu ostatnich osiemdziesięciu lat wydatnie się zmniejszył. Rozprzestrzenianie choroby ogranicza się przez przestrzeganie zasad kwarantanny, skuteczne zwalczanie ogłodków⁷ (usuwanie zasiedlonego drewna i drzew⁷ chorujących, stosowanie metod pułapkowych), wprowadzanie bardziej odpornych klonów wybranych gatunków. W przypadku drzew cennych, pomnikowych można stosowne metody chemiczne - fungicydy i insektycydy.

Jodła

Zmiany chorobowe w⁷ drzewostanach jodłowych i zanikanie drzew tego gatunku z drzewostanów⁷ były sygnalizowane już w XIX w., a następnie na początku lat trzydziestych XX w⁷., jako występujące przede wszystkim na skutek klęski mrozów. Jodła w⁷ terenach górskich była również usuwana w⁷ wyniku ówczesnej gospodarki leśnej nastawionej na maksymalny zysk. Jednakże zjawisko wzmożonego zamierania jodły, nazwane regresem jodły, wystąpiło szczególnie ostro pod koniec lat sześćdziesiątych oraz od połowy siedemdziesiątych ub.w⁷. Istniało wów^rczas wiele hipotez próbujących wskazać przyczynę wzmożonego zamierania drzew na tak dużych przestrzeniach - nie tylko w Polsce, lecz i na terenie ówczesnej Czechosłowacji i NRD oraz w⁷ Niemczech. Zjawisko to wiązano zarówno z oddziaływaniem czynników⁷ klimatycznych (przemrożenia drzew w⁷ latach 1929-32 oraz 1962/1963, a w ich

następstwie występowanie szkodników wtórnych; ocieplenie klimatu), obniżaniem się poziomu wód gruntowych (głębokie wiercenia, susze), częstymi gradacjami owadów (zwójki jodłowe w⁷ latach 1959-61 i 1970-72), oddziaływaniem imisji przemysłowych (duże stężenia S0₂ w⁷ powietrzu w⁷ latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych), ze zmianami w⁷ środowisku glebowym (silne zakwaszenie gleb), z niedostosowaną do zmieniających się warunków wzrostu drzew⁷ gospodarką leśną (stosowanie niewłaściwych rębni, monotypizacja odnowień) czy naw⁷et ze zmianami genetycznymi.

Wyniki inwentaryzacji wykonanej w⁷1981 r. na terenie Świętokrzyskiego Parku Narodowego wykazały zamieranie drzew⁷ i drzewostanów⁷ jodłowych na 93% powierzchni, zaś obecność posuszu na 76% powierzchni. Stan taki zapoczątkowany został w latach pięćdziesiątych w⁷ wyniku od-

Niezbyt urodziwe, ale optymistyczne działywania wymienionych wcześniej czynników stresowych, zaś głównym czynnikiem szkodotwórczym były imisje przemysłowe i wieloletnia gradacja zwójek jodłowych.

Liczne badania naukowa wskazały na zanieczyszczenia przemysłowe i komunalne oraz spaliny samochodowa jako główne źródła zagrożenia drzewostanów'jodłowych. Lasy cechowała nadmierna imisja dwmtlenku siarki, nadmierny opad pyłu, wysokie zawartości miedzi, cynku, ołowiu, niklu, kadmu i manganu.

Od kilku lat drzewostany jodłowe mają coraz lepszą kondycję zdrowotną. Wiele chorujących drzew zregenerowało się; na pędach stwierdza się nawet 10 i więcej roczników igieł. Z pączków śpiących wytworzyły się pędy tworzące nową, odroślową koronę, często o zdeformowanym pokroju. W miejscu usuniętych drzew⁷ wzrastają jodły z odnowienia naturalnego, lokalnie wypełniając istniejące luki. Przyczyn tego lepszego stanu zdrowotnego - podobnie jak przyczyn zamierania - jest wiele. Znacznie zmniejszył się poziom skażeń powietrza, wzrasta ilość opadów⁷ rocznych, skutecznie ograniczono liczebność populacji zwójek jodłowych. Potwierdza to hipotezę o kompleksowym oddziaływaniu w przeszłości różnych czynników stresowych na drzewostany jodłowe, z dominującym udziałem imisji przemysłowych.

Świerk

Pieiwsze symptomy zamierania świerka na dużych powierzchniach leśnych wystąpiły w⁷ latach pięćdziesiątych w⁷ drzewostanach na terenie Beskidów⁷. Jakkolwiek główną przyczyną tego stanu było wzmożone występowanie choroby opieńkowej oraz korników⁷ to jednak osłabienie kondycji zdrowotnej drzewostanów w⁷ regionach górskich nastąpiło wiele lat wcześniej. Było ono konsekwencją zmian w środowisku leśnym powstałych w⁷ wyniku prowadzonej jeszcze w XIX wieku gospodarki leśnej.

Jak wspomniano wcześniej, miejscowe drzewostany mieszane i liściaste zostały wówczas usunięte, zaś w⁷ ich miejsce, zgodnie z regułą renty leśnej, wprowadzano bardziej dochodowo drzewostany świerko-we. Z wielu przyczyn (płytka warstwa gleby, płytko rozwijające się korzenie drzew) okazały się one mało odporne na działanie niskich temperatur i silnych wiatrów.

Osłabione drzewa były masowo atakowane przez opieńki, znajdujące w⁷ tych warunkach obfitą bazę pokarmową. Z roku na rok wzrastało zagrożenie z tytułu

Zdrmmj, czy chory? Żywotny, czy osłabiony ?

69