Choroby lasu0062 jpeg

Zadajmy sobie pytanie - czy nawet znaczne przerzedzenie korony zawsze jest nieszczęściem dla drzewa i oznacza występowanie choroby lub uszkodzenia oraz kwalifikuje je do wcześniejszego zamarcia?

Obraz drzewa o przerzedzonej - zdaniem oceniającego - koronie nie zawsze musi świadczyć o jego złym stanie zdrowotnym. Muszą być znane uwarunkowania wpływające na dotychczasowy rozwój danego drzewa i różnicujące jego uszkodzenie, zmniejszoną żywotność bądź chorobę. W innym przypadku wygląd korony świadczy rzeczywiście -jak w podanym wcześniej porzekadle - tylko o wyglądzie korony.

U sosny, niezależnie od stopnia przerzedzenia korony, zmienność cech biometrycznych igieł (długość, masa, liczba na 1 cm pędu) w' obrębie jej środka jest związana z rodzajem warunków’ stresowych wpływających na drzewo. Jest ona wyraźniejsza w drzewostanach rosnących w warunkach oddziaływania imisji przemysłowych, niż u drzew będących pod wpływem stresu biotycznego z powodu np. huby korzeni. Z kolei wpływ uszkodzenia korzeni przez patogen na kształtowanie się wartości cech biometrycznych - długości i masy igieł jest większy, niż wpływ imisji przemysłowych. Igły sosen rosnących w’ warunkach „choroby przemysłowej”, o różnym stopniu przerzedzenia korony, wykazują zbliżoną długość, lecz bardzo różną masę, co oznacza, że są grubsze lub cieńsze. Natomiast igły drzew z hubą korzeni są zróżnicowane pod względem długości i masy zależnie od stopnia zaatakowania systemu korzeniowego. Wyniki badań wskazują równocześnie, że wartość średniej suchej masy jednej igły może być użytecznym, pośrednim kryterium oceny stanu fizjologicznego drzewa. Dla igły dwuletniej, pobranej ze środkowej części bardzo przerzedzonych koron (defoliacja ponad 60-proc.) sosen rosnących w warunkach imisji, masa jednej igły była większa niż igły z drzew' określonych jako zdrowa (defoliacja do 10%). Była ona również

Mniej emisji - czysta woda, czyste powietrze, zdroioy las

znacznie większa niż masa jednej igły jednorocznej (w przeliczeniu na jednostkę długości), co wskazywałoby na większą kumulację materiałów zapasowych.

W przypadku igieł świerków' rosnących w warunkach oddziaływania imisji przemysłowych, nie stwierdza się istotnych związków między defoliacją korony a większością badanych parametrów aparatu asymilacyjnego, co można wiązać z małą wiarygodnością szacunkowej oceny stopnia defoliacji drzew.

Zatem nie wygląd korony, lecz parametry igieł pośrednio wyrażających miąższość w⁷arstwy mezofilu igły, różną liczbę chloroplastów itp., czyli aktywność aparatu asymilacyjnego, mogą być bardziej wiarygodnym wyznacznikiem zróżnicowania

aktywności filologicznej, i przez to wyrażać również stan zdrowotny drzew. Równic wiarygodnym kryterium kondycji życiowej drzew- i bardziej obiektywnym niż szacuii kowa ocena stopnia przerzedzenia koron - może być ocena aktywności, żywolinmc l i stopnia mikoryzacji korzeni czy też wskaźniki przyrostowe miąższości drzew.

U dębu i innych drzew gatunków liściastych defoliacja drzew (przez owady lub wywc i lana sztucznie) jest silnym stresem w przebiegu procesów życiowych. Wpływ defoliacji całkowitej jest niekiedy wyraźniejszy niż wpływ suszy i wyraża się zwykle znacznym osłabieniem drzew. Gdy dodatkowo występują inne sytuacje stresowe (infekcje pasożytnicze, zaburzenia w gospodarce hormonalnej z powodu imisji przemysłowych), może się to wyrazić przedwczesnym zamarciem drzewa.

O tym, że wygląd korony nie w⁷ pełni informuje o rzeczywistej kondycji życkwej drzew, przekonują zarówno przykłady zamierania drzew o koronach nieuszkodzonych, jak i rewitalizacji drzew⁷ nawet silnie zdefoliow⁷anych. Istnienie uwarunkowanych genetycznie oraz stymulowanych przez korzystniejsze w⁷arunki środowiskowa zdolności regeneracyjnych roślin i uruchamianych mechanizmów kompensacyjnych pozwala na odtwarzanie utraconych lub uszkodzonych organów lub ich części. Mechanizmy tego typu przeciwdziałają również utracie homeostatycznych zdolności sterowniczych ekosystemu.

Oto przykłady takich sytuacji. Drzewni częściowo zdefoliowane w⁷ wyniku jesiennego żeru barczatki sosnówki (Dendrolimus pin i) mają większą szansę regeneracji utraconych igieł ze względu na preferowanie igieł dwuletnich oraz nieuszkadzanie przez gąsienice pączków. Żer wiosenny jest groźniejszy dla drzew ze względu na objadanie pędów⁷ majowych i pączków⁷. Wiadomo, że w przypadku żeru częściowego po 5 latach może nastąpić całkowita regeneracja drzew⁷ - o ile nie wystąpią inne czynniki stresowe. W przypadku intensywnego żerowania owadów, do dna lasu dostarczane są duże ilości fragmentów⁷ igieł oraz ekskrementy bogate m.in. w związki azotowe. Podczas żerowania brudnicy mniszki do dna lasu dostarczane jest 40-70% całej masy uszkodzonych igieł. Z kolei podczas żerowania brudnicy mniszki (Lyrnantria monacha) następuje pięćsetkrotny w⁷zrost masy ciała gąsienicy (z 2 do 1000 mg), co wskazuje na ilość spożywanego pokarmu i wytwarzanych odchodów⁷. Przy gradacyjnym występowaniu strzygonii choinów^rki (Panolis flammea) w obieg materii ekosystemu wiączana jest masa około 75 kg ciał gąsienic na 1 ha. Wpływa to znakomicie na regenerację uszkodzonych drzew⁷ i uzupełnienie w krótkim czasie utraconej biomasy. W podobny sposób dostarczane są do dna lasu dodatkowe biogeny w⁷ wyniku przedwczesnego opadania igieł sosny.

Wiadomo, że zwiększony dostęp światła do koron (np. w wyniku cięć pielęgnacyjnych lub sanitarnych w⁷ drzewostanie) w^r istotny sposób aktywizuje procesy fizjologiczne drzew, zwiększa dostęp światła do gleby, sprzyja naturalnemu odnowieniu. W przerzedzonych drzewostanach pojawiają się siew⁷ki (o ile w⁷ glebie nie ma grzybów zgorzelowych), zwiększają się też możliwości życiowe dla roślin stanowiących niższe piętra lasu.

U drzew⁷ o koronach przerzedzonych w wyniku częściowej defoliacji lub oddziaływania imisji przemysłowych na skutek zwiększonej insolacji wykształcane są igły zdolne do uzupełnienia ubytku aparatu asymilacyjnego większą aktywnością fotosyntetyezną. Obecność takich igieł (igły jednoroczne uważane są zresztą za bardziej tolerancyjne na zanieczyszczenia powietrza) oraz wzrastający z wiekiem udział w produkcji biomasy drewna igieł z wmętrza korony sprzyja regeneracji drzew⁷ i powrotowi do stanu popr/.ed niego (o ile nie wystąpią niekorzystne dla roślin w⁷arunki wzrostu, np. susza).