Choroby lasu0059 jpeg

Czy drzewa i drzewostany mogą przezwyciężać stany chorobowe?

Przyroda obroni się sama

- myśl znana od dawna

Drzewa pozbawione są podstawowego mechanizmu obronnego, jakim dysponują zwierzęta, to znaczy możliwości ucieczki z miejsca zagrożenia. W cyklu ewolucyjnym wytworzyły zatem inne mechanizmy umożliwiające przetrwanie w warunkach oddziaływania niekorzystnych czynników środowiska albo obronę w przypadku oddziaływania czynników biotycznych. Układy obronne istnieją przed powstaniem uszkodzeń, w fazie prein-fekcyjnej procesu chorobowego, są też uruchamiane w chwili infekcji i/lub w okresie rozwoju patogenu w porażanych tkankach (generalizacji). Są one zakodowane odpowiednimi genami, czyli odcinkami DNA (kwasu dezoksyrybonukleinowego) w jądrze komórkowym i zawierają informację dla pojedynczego białka (gen, to określony punkt

Na słabym siedlisku choćby i czeremcha amerykańska

w określonym miejscu chromosomu, w tzw. locus). Do takich mechanizmów należy zarówno zdolność unikania choroby (niezgodność cyklów życiowych patogenu i gospodarza), tworzenie barier mechanicznych (woski, korowina, wtórna fello-derma), chemicznych (żywice, zmiana odczynu), możliwość uruchomienia mechanizmów kompensacyjnych (częściowa redukcja liści lub korzeni) oraz indukowania reakcji odpornościowych.

Podobne mechanizmy dotyczą możliwości unikania skutków żerowania niektórych owadów ze względu na niezgodność terminu wylęgania się larw i terminu (późniejszego) rozwoju liści pewnych gatunków⁷ drzew (np. dęby). Pączki nie są dobrą bazą pokarmowy, zawierają bowiem taniny i tw^rorzą barierę dla żerujących młodych gąsienic.

Jednym z mechanizmów przystosowawczych, ograniczających możliwość zapiic/i|i Im wania procesu chorobowego, jest zjawisko allelopatii. W trakcie sw⁷ego rozwoju m hm wydzielają do gleby, atmosfery i wody różnego rodzaju produkty przemiany muleni od działające na inne organizmy bytujące w środowisku. Zjawisko to może mieć dmraklei ograniczający lub stymulujący rozwój innych roślin, bakterii i grzybów, mikroorganl zmów⁷ glebowych i organizmów zwierzęcych. Związki allelopatyczne są uwalniane prze/, liście i korzenie roślin w formie gazow^rej i stałej. Z liści są one wymywane przez deszcz do gleby, z korzeni wydzielane w⁷ trakcie ich wzrostu, ale przede wszystkim gromadzą się w⁷ glebie w wyniku rozkładu roślin. Oddziałują zarówmo na kiełkowanie nasion, jak i na tworzenie się korzeni. Pobierane wraz z wodą przenikają do różnych tkanek roślinnych, wschodzą w⁷ liczne reakcje biochemiczne i wywołują określone zmiany. Początkiem tych zmian są zwykle zakłócenia w⁷ przepuszczalności błon komórkowych i w⁷ transporcie wody z solami mineralnymi oraz asymilatów oraz hamowanie wzrostu komórek, końcem zaś - zamieranie organów⁷ i całych roślin, a także zmiany w przebiegu procesów sukcesyjnych.

Jako przykłady oddziaływania allelopatycznego wymienić można: wpływ chwastów na opóźnienie kiełkowania nasion sosny, ograniczanie tw⁷orzenia mikoryz ektotroficz-nych u świerka przez wrzos, wpływ gryki na ograniczanie występowania pędraków w glebie, w⁷ząjemnie repelentne oddziaływanie cebuli i czosnku oraz marchwi na zasiedlające je ow⁷ady, unikanie przez korniki świerków⁷, gdy w pobliżu rośnie czosnek niedźwiedzi, hamujące oddziaływanie metabolitów pewnych roślin na rozwój wielu grzybów.

Dylemat odporności - agresywność sprawcy, czy podatność gospodarza?

Grzyby mają żołądki na zewnątrz - stare porzekadło mikologów

Aktywny przebieg procesów biochemicznych zachodzących w⁷ atakowanej tkance, a przede wszystkim zdolność wiązania enzymów⁷ decyduje o istocie podatności i odporności roślin na choroby, określa też przebieg oraz skuteczność choroby infekcyjnej. Współczesna koncepcja wyjaśniająca mechanizm podatności i odporności wskazuje, że ten sam enzym pochodzący od patogenu może aktywizować procesy odpornościowa lub wyznaczać podatność gospodarza. Istota podatności rośliny polega na tym, że patogen wydziela do komórki gospodarza enzym, który kopolimeryzuje (łączy się) z odpowiadającym mu białkiem („stresowym”) gospodarza. Zaburza to kod białkowy genów⁷ gospodarza (informację) i jego aktywność enzymatyczną oraz jest wykorzystywane w⁷ procesach metabolicznych jako katalizator (wywoływacz, elicytor). Zjawisko wiązania enzymów⁷ decyduje zatem o istocie podatności gospodarza i wyznacza stopień parazytyzmu patogenu („zapasu żywności”).

Z kolei istota odporności rośliny polega na tym, że enzymy patogenu wydzielane w⁷ trakcie infekcji i odpowiedzialne genotypowa za awirulencję nie polimeryzują z odpowiadającymi im białkami gospodarza. Następuje ich aktywna kataliza (destrukcja) jako ciała obcego, co daje początek reakcjom mającym na celu dezaktywację patogenu (bez-