Choroby lasu0008 jpeg

Klimat

Charakterystyka warunków termicznych i wilgotnościowych Polski wynika z położenia geograficznego naszego kraju - pomiędzy basenem Morza Bałtyckiego a równoleżnikowo uformowanymi pasmami wysokich gór (Sudety, Karpaty), jak i z oddziaływania dwóch wielkich układów klimatycznych - kontynentalnego ze wschodu oraz morskiego z zachodu (przejściowo również klimatu śródziemnomorskiego z południa i kontynentalnego suchego z południowego wschodu). Warunki klimatyczne, między innymi, miały istotny wpływ na ukształtowanie na przestrzeni dziejów takiego, a nie innego występowania poszczególnych gatunków drzew, na ich zmieszanie i strukturę tworzonych drzewostanów.

Duża zmienność opadów atmosferycznych sprawia, że w pewnych rejonach kraju drzewa cierpią z niedostatku wilgoci (np. w pasie od Torunia do Płońska, w dolinie Górnej Odry, j w Poznańskiem, gdzie średnia wieloletnia wynosi poniżej 500 mm), w innych zaś ilość opadów przekracza wartości średnie (np. w rejonach górskich, w pasie nadmorskim, gdzie średnia wieloletnia wynosi ponad 700 mm, osiągając lokalnie nawet 2000 mm). Podobnie zróżnicowana jest charakterystyka rozkładu temperatur powietrza - od skrajnie niskich temperatur w^r rejonie Suwalszczyzny (np. -32°C na przełomie stycznia i lutego 1956 r.), do najwyższych w kraju temperatur powietrza w rejonie Słubic (np. 38°C w połowie lipca 1959 r.).

Jakkolwiek drzewa i krzewy naszej strefy geograficznej rosnące w⁷ granicach swego naturalnego występowania dzięki procesowi „hartowania” (zamiana skrobi w tłuszcze i cukry) wytrzymują niskie temperatury, jednak w przypadku temperatur ekstremalnych lub nagłych ich zmian znacznie cierpią, a nawet giną. Istotną rolę w⁷ kształtowaniu kondycji zdrowotnej drzew- odgrywają wczesne i późne przymrozki, a także rzadziej

brane pod uwagę mgły. Czynniki pogodowe mają również istotny wpływ na przebieg aktywności biochemicznej mikroorganizmów glebowych i ryzosferowych, kształtując w- ten sposób dyspozycyjność drzew na różne czynniki stresowe. To wysokie temperatury powietrza i gleby w⁷ 1947 r. w Karpatach doprowadziły do przesuszenia systemów⁷ korzeniowych świerków⁷, co przy ciągłej transpiracji koron zakłóciło bilans wodny drzew⁷. Okazało się to istotnym czynnikiem stresowym dla drzew, spowodowało osłabienie ich żywotności oraz w⁷ konsekwencji przyczyniło do ataku kornika drukarza, rozwoju choroby opieńkowrej i całego szeregu procesów⁷ szkodotwórczyeh. Wynikiem tego pierwotnego oddziaływania czynników⁷ klimatyez- I nych, a w⁷ dalszej kolejności narastającego I

Najpieno zamierały pędy wierzchołkowe I

•< l< Izialywania imisji przemysłowych, było zamieranie całych drzewostanów i powstawa-.....zjawisk nazywanych zamieraniem lasu.

Gleba

¹ • l' i >a |>owstaje w wyniku skomplikowanych procesów ze skały macierzystej oraz produk-przemiany materii organizmów' żywych. Jest produktem wielokierunkowych oddzia-u nń lito-, hydro-, atmo- i biosfery. Jej podstawkowe funkcje, to udział w produkcji bioma-w mineralizacji i humifikacji materii organicznej, magazynowanie próchnicy, ksztalto-mie tempa przepływni energii, udział w krążeniu wody i wielu ważnych pierwiastków; i akże oddziaływanie na przebieg procesów samoregulacyjnych w ekosystemie, i> wartości gleby dla właściwego wzrostu drzew' decyduje występowanie w niej wody oraz

■    puszczalnych soli związków mineralnych i organicznych, zwanych biogenami. Spośród 'mii podstawową rolę odgrywają sole azotowe i fosforowe, zaś wśród poszczególnych pierników: wapń, potas, magnez, siarka oraz mangan, żelazo, chlor, cynk, wanad (niezbędne fotosyntezie), molibden, boi; kobalt, żelazo (nieodzowne dla przemian związków' azoto-. iii). Ich obecność w glebie i udział we wszystkich cyklach przetwarzania materii organicz-

Wygłodzona, lecz dzielna

uraz przepływu energii w ekosystemie wynika z przemian mikrobiologicznych i biochemicznych nieustannie zachodzących w środowisku glebowym. Związki odżywcze, będące i f że końcową fazą mineralizacji szczątków' organicznych znajdujących się w glebie, nie by-i y przez rośliny pobierane, gdyby nie obecność atmosfery glebowej i wody oraz istnienie dpi iwiodnieh mechanizmów' biernego i czynnego transportu z gleby do roślin. Mechanizmy f" funkcjonują także pomiędzy poszczegól-nyiui komórkami i organami.

I!rak w glebie (w roztworze glebowym) l"> i/.czególnych biogenów w istotny sposób upływa na przebieg procesów biologiczni eh zarówno w poszczególnych organach, ilv i w całej roślinie. Objawami niedoboru luli nadmiaru związków' odżywczych w gie-l ni • Mą zniekształcenia poszczegóhiych części ¹ >;|dz całych drzew; przebarwienia, nekrozy.

/. niżi i icowanie występowania i zasobności i " i w iasl ków biogennych w poszczególnych pach gleb wynika z rodzaju skały macie-■i ej i przebiegu procesów glebowych i wraz z warunkami wilgotnościowymi i¹ i * głównym czynnikiem warunkującym mieszczenie roślinności leśnej. Równo-nie ji •! Inak gleba nieustannie zmienia się

■    luilek oddziaływania roślinności leśnej,

17