DSC06311

Pojęcie i podział zasobów oceanicznych 21

Pojęcie i podział zasobów oceanicznych 21

ne, które pozyskiwane są z reguły ze złóż bogatych i w coraz to większych ilościach (rys. 1.7).

Przykładowo, w 1980 r. światowe wydobycie węgla kamiennego wynosiło 2728 min ton i wzrosło w 1996 r. do 3700 min ton, zaś surowców energetycznych ogółem (ropa naftowa, węgiel kamienny i brunatny) odpowiednio z 6749 min ton w 1980 r. do 7782 min ton w 1990 r. i gazu ziemnego z 1541 mld m³ do około 2000 mld m³. W 1996 r. dzienne wydobycie ropy naftowej i kondensatów na świecie przekroczyło 8,7 min t. Wzrost zużycia tych surowców ilustruje przykład USA (rys. 1.8). Wyczerpywanie się bogatych złóż, przy ciągle wzrastającym wydobyciu oznacza, że stopniowo zwiększa się zainteresowanie złożami uboższymi (rys. 1.9), które obecnie stanowią zasoby potencjalne tzn. takie, których eksploatacja stanie się opłacalna dopiero w przyszłości (rys. 1.10).

Jak już wspomniano, zasoby nieodnawialne obejmują zarówno kopaliny głębokowodne, jak i płytkowodne. Kopaliny głębokowodne występują w strefie morza otwartego, natomiast płytkowodne w obrębie szelfu (wyłącznych stref ekonomicznych, pozostających pod jurysdykcją państw nadbrzeżnych), a zatem są to zasoby o ograniczonej dostępności [Kotliński, 1997a].

Kopaliny głębokowodne reprezentowane są przez surowce metaliczne, będące źródłami metali, które występują powszechnie (składniki główne), w ilościach powyżej 0,1% składu skorupy ziemskiej, a więc takich jak: mangan, żelazo czy glin, tytan, magnez oraz metali rzadkich, stanowiących poniżej 0,1% składu skorupy ziemskiej, np. nikiel, kobalt, miedź, ołów, cynk, srebro (tab. 1.2). Największe potencjalne źródło metali głównych i rzadkich tworzą złoża głębokomorskich konkiecji polimetalicz-nych, kobaltonośne naskorupienia manganowe, masywne polimetaliczne rudy siarczkowe (rys. 1.11).

Źródłem metali są także powszechnie występujące na szelfie złoża minerałów ciężkich. Natomiast kopaliny płytkowodne obejmują złoża okruchowe surowców niemetalicznych i reprezentowane są zarówno przez surowce skalne, fosforyty, jak też rozsypiska kamieni szlachetnych.

Przedstawione wyżej informacje prowadzą do następujących konkluzji. W opracowaniach surowcowych dotyczących kopalin oceanicznych bardziej racjonalne wydaje się posługiwanie podziałem strefowo-genetycznym (rys. 1.11) aniżeli tylko klasyfikacjami przyjmowanymi dla złóż lądowych. Te ostatnie bowiem dzielą surowce pod względem ich użyteczności, ściślej - dominującego ich zastosowania. Przy takim podejściu wyróżnia się surowce energetyczne, metaliczne, niemetaliczne i surowce skalne [Krajewski, Smulikowski, 1964]. Z kolei wg W.J. Smimowa [1986], złoża kopalin użytecznych dzielą się na złoża rud, złoża kopalin nierudnych, kopaliny surowców palnych, wody podziemne. W tej klasyfikacji surowce dzielone są następnie zgodnie z kryteriami systematyki przemysłowej.

Rys. 1.5. Wzrost światowej produkcji wybranych metali

Źródło: Rocznik Statystyki Międzynarodowej GUS, 1994 z uwzględnieniem danych dla lat 1900-1940, Skin-ner, 1978.

Rys. 1.6. Względne wartości produkcji wybranych surowców w Stanach Zjednoczonych Ameryki

Źródło: US Burami af Mi nas, (w:) Skinner, 1978, z uzupełnieniami.