DSCe69

NEUROPSYCHOLOGIA

NEUROPSYCHOLOGIA

wnętrznej. Twierdzą, że potrafią wyróżnić dwa odrębne zespoły, jeden wzgórzowy, a drugi prążkowiowo-torebkowy (Kennedy, Murdoch, 1994).

Zdarzają się pojedyncze przypadki agrafii lub aleksji z agrafią, przy zachowaniu funkcji języka mówionego (Aiba i in., 1991; Araki i in., 1990).

Po uszkodzeniach podkorowych z reguły następuje pewna poprawa funkcji mowy, lecz może się utrzymywać adynamia werbalna, niekiedy z towarzyszącym deficytem pamięci werbalnej.

Wzgórzowy zespót zaniedbywania

Chociaż zespół jednostronnego zaniedbywania badano od dawna (por. rozdz. 6), jednak zaniedbywanie strony przeciwległej do uszkodzenia w trzech przypadkach krwotoku w okolicy prawego wzgórza po raz pierwszy opisali Watson i Heilman (1979). U ich pacjentów stwierdzono również zniesienie zdolności poruszania kończynami (akinezę kończyn), zaburzenia wzrokowo-przestrzen-ne, anozognozję i bladość afektu. Wkrótce potem Cambier i współpracownicy (1980) opisali dalsze trzy przypadki, dwa po wylewie, a jeden po zawale prawego wzgórza. We wszystkich zaobserwowano „masywny zespół lewostronnego zaniedbywania wzrokowego” bez afazji. Pacjenci ci jednak charakteryzowali się „nadmierną spontaniczną werbalizacją oraz kwiecistymi odpowiedziami na najbłahsze pytania” (Cambier, Graveleau, 1985, s. 88). O tym, że zaniedbywanie nie jest czymś wyjątkowym, świadczy obecność tego zespołu u jednej trzeciej spośród 33 przypadków krwotoku w obrębie wzgórza, które opisali Motomura i in. (1986). Zaobserwowaliśmy to zjawisko u niektórych pacjentów z uszkodzeniem prawej półkuli w obszarze zaopatrywanym przez prawą tętnicę tylną mózgu. Cambier i in. (1982) uważają wzgó-

niewielkie. Przegląd poświęcony afazji globalnej po krwotoku wzgórzowym opublikowali Kumar i in. (1996). Jeśli chodzi o rolę wzgórza, to bardziej pouczające są przypadki niedokrwienia lub zawału lewego wzgórza, chociaż zdarzają się rzadko (Elghozi i in., 1978; Speedie, Heilman, 1982, 1983; Graff--Radford i in., 1984). Badania nad mózgowym przepływem krwi zaczynają potwierdzać hipotezę, że afazja (a także inne zaburzenia) mogą być spowodowane przez przerwanie połączeń wzgórzowo-korowych (np. de la Sayette i in., 1992; Megens i in., 1992). Ogólnie rzecz biorąc, badania patologiczne (np. Lazzarino i in., 1991) wskazują, że główną rolę odgrywają jądra przyśrodkowe, zwłaszcza jądro grzbietowo-przyśrodkowe.

W afazji wzgórzowej zostaje zaburzona przede wszystkim mowa ekspresyjna („od siebie”). Rozumienie wprawdzie również może być zaburzone, jednak rzadko bywa główną cechą. Zdarza się, że początkowo mowa jest całkowicie zniesiona, lecz szybko powraca, natomiast utrzymują się trudności z kontrolowaniem siły głosu. Pacjent mówi cicho i przejawia adynamię werbalną, tzn. spontanicznie nie mówi nic lub bardzo niewiele, odpowiadając tylko na zadawane mu pytania. Parafazje semantyczne występują zarówno w mowie „od siebie”, jak i przy próbach nazywania przedmiotów. Wskutek niezdolności do porządkowania myśli oraz skłonności do persewerowania słów i zdań, wypowiedzi pacjenta mogą być niezrozumiałe. Niektórzy autorzy (np. Naeser i in., 1982; Graff-Rad-ford i in., 1984) przypuszczają, że może istnieć związek między typem symptomatologii afatycznej a anatomicznym miejscem uszkodzenia. Chociaż uzyskano niewiele danych na potwierdzenie tej hipotezy (Robin, Schien-berg, 1990), jednak nadal wysuwa się takie koncepcje, na przykład Kennedy i Murdoch (1993) sądzą, że różne zaburzenia afatyczne mogą powstać wskutek uszkodzeń poza-wzg-órzowych, np. okolic prążkowia i torebki we

ize za strukturę odpowiedzialną za wielo-modalny zespół zaniedbywania, obserwowany przy zawale wskutek niedrożności prawej tętnicy tylnej mózgu.

W podsumowaniu tego krótkiego przeglądu można powiedzieć, że coraz więcej danych świadczy o tym, iż tak charakterystyczna dla półkul mózgowych asymetria funkcjonalna obejmuje również międzymózgowie, co potwierdza koncepcję rozbudowanych układów funkcjonalnych. Należy jednak zdobyć jeszcze większą wiedzę na temat roli połączeń koro-wo-podkorowych, omawianych w tym rozdziale. Van der Werf i współpracownicy (2000) opublikowali uaktualniony przegląd badań nad uszkodzeniami wzgórza.