Durkheim socjologia08

40 /. Co to jest fakt s//otec:ny?

określa nasze stosunki domowe i cywilne. Jest ona zatem nie mniej obowiązująca. Jeżeli ludność tłoczy się w naszych miastach, miast rozproszyć się po wsiach, dzieje się tak dlatego, że istnieje prąd opinii, zbiorowy nacisk, narzucający jednostkom tę koncentrację. Formy swoich domów możemy wybierać nie bardziej, niż krój naszych ubrań; jedno i drugie jest obowiązujące. Szlaki komunikacyjne decydują o kierunkach migracji i wymiany, a nawet

0    ich nasileniu itd. W rezultacie, do listy zjawisk, które wyliczyliśmy jako odznaczające się cechą wyróżniającą faktu społecznego, należałoby dorzucić co najmniej jeszcze jedną kategorię. Ponieważ jednak owo wyliczenie nie miało być wyczerpujące, dodatek nie jest nieodzowny.

Co więcej, byłby on bezużyteczny, ponieważ te sposoby bycia są tylko utrwalonymi sposobami robienia. Struktura administracyjna społeczeństwa to jedynie sposób, w jaki różne składające się na nią segmenty przywykły współżyć ze sobą. Jeżeli ich stosunki są tradycyjnie ścisłe, segmenty skłaniają się do łączenia ze sobą; jeżeli nie - do wyodręb -niania się wzajemnie od siebie. Typ miejsca zamieszkania, jaki się nam narzuca, jest tylko sposobem, w jaki wszyscy dookoła nas, a po części i pokolenia wcześniejsze, przyzwyczaili się budować domy. Szlaki komunikacyjne są tylko korytem, które wydrążyło się samo dla siebie, tocząc wciąż w tym samym kierunku regularny nurt wymiany

1    migracji. Gdyby tę stałość przedstawiał)' wyłącznie zjawiska porządku morfologicznego, można byłoby bez wątpienia wierzyć, iż stanowią one odrębny gatunek. Ale przepis prawny jest urządzeniem nie mniej trwałym niż typ architektury, a jest to przecież fakt fizjologiczny. Zwykła

POźi€ ■ 3VC rfi

)Nt

maksyma moralna jest zapewne bardziej zmienna, ale ma ona formy znacznie sztywniejsze, aniżeli prosty nawyk zawodowy lub moda. Istnieje tedy cała gama odcieni, która bez przerywania ciągłości łączy najbardziej charakterystyczne fakty strukturalne z tymi swobodnymi prądami życia społecznego, które nie przybrały jeszcze żadnej określonej formy. Pomiędzy faktami społecznymi istnieją więc jedynie różnice stopnia osiągniętej konsolidacji. Wszystkie są nie czym innym, jak tylko mniej lub bardziej skrystalizowanym /życiem./ Badaczowi może niewątpliwie zależeć na zachowaniumiana „morfologiczne” dla faktów społecznych dotyczących społecznego podłoża, ale nie powinien on zapominać o tym. że mają one tę samą naturę, co inne fakty społeczne. Nasza definicja obejmie tedy cały przedmiot definiowany, jeśli powiemy: Faktem społecznym jest wszelki sposób postępowania, utrwalony lub nie. zdolny do wywierania na jednostkę zewnętrznego przymusu; albo inaczej: taki. który jest w danym społeczeństwie powszechny. mający jednak własną egzystencję, niezależną od jego jednos tkowych manifestacji¹.

1

To bliskie pokrewieństwo życia i struktury, organu i funkcji, może być w socjologii łatwo ustalone, albowiem między dwoma punktami skrajnymi istnieje seria ogniw pośrednich, która wskazuje na związek pomiędzy nimi~T~H5jesię~ bezpośrednio obserwować. Biologia nie rozporządza takimi możliwościami. Wolno jednak wierzyć. iż indukcje pierwszej z tych nauk. dotyczące tego tematu, dadzą się odnieść do drugiej i w organizmach - podobnie jak w społeczeństwach - istnieją między owymi porządkami jedynie różnice stopnia.