edukacja06

292

XX wiek

Idea wychowania państwowego

Szkolnej, prof. Wolnej Wszechnicy Polskiej. Jego dzieło Wychowanie narodowe, wydane już po śmierci, formułowało żądanie oparcia poleskiej szkoły na tradycji i dostosowania jej do właściwości „charakteru narodowego”. W przeciwieństwie do narodowych tradycjonalistów uważał jednak, że młodzież należy przygotować do pomnażania dorobku przeszłości i tworzenia nowych wartości.

Pedagogika

religijna

Większe znaczenie miała idea wychowania państwowego, do rzeczywistości szkolnej wprowadzana po przewrocie majowym 1926 roku. Do twórców tej koncepcji zaliczani są Sławomir Czerwiński (1885-1931), minister WRiOP, autor książki O nowy ideał wychowawczy, Adam Skwarczyński (1886-1934), polityk i publicysta, założyciel i wydawca pisma piłsudczyków „Droga”, autor Myśli o nowej Polsce, twórca założeń ideowych organizacji młodzieżowej Straż Przednia, Hanna Pohoska (1895-1953), historyk i pedagog, docent Uniwersytetu Warszawskiego, instruktorka Wydziału Programowego Ministerstwa WRiOP od spraw wychowania obywatelskiego, a także wspomniany już Janusz Jędrzejewicz (1885-1951), minister WRiOP, twórca reformy szkolnictwa. Do teorii wychowania państwowego swój wkład wniósł też Kazimierz Sośnicki (1883-1973), filozof i pedagog, prof. Wyższej Szkoły Handlu Zagranicznego we Lwowie, autor dzieła Podstawy wychowania państwowego, w którym przedstawił teorię wychowania, opartą na pojęciu konfliktów między ludźmi, łagodzonych przez państwo, ustalające zasady postępowania, określane jako etos moralny, grupowy i państwowy.

Janusz Korczak

W okresie międzywojennym obecny był też w Polsce nurt pedagogiki religijnej, a w Wilnie w 1936 roku odbył się zjazd pedagogiczny, poświęcony katolickiej myśli wychowawczej. Do przedstawicieli tego kierunku należeli ks. Walenty Gadowski (1861-1956), prof. katechetyki w seminarium duchownym w Tarnowie, zwolennik syntezy tradycyjnej pedagogiki katolickiej z nowoczesnymi koncepcjami wychowania, m.in. metody szkoły pracy, ks. Zygmunt Bielawski (1877-1939), teolog i pedagog, prof. Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, który za podstawę systemu wychowania religijnego uważał obecność w pracy dydaktycznej czynnika nadprzyrodzonego, czyli łaski, zarówno u nauczyciela, jak i ucznia, o. Jacek Woroniecki (1878-1949), dominikanin, rektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i członek Polskiej Akademii Umiejętności, twórca programu pedagogiki integralnej, opartej na etyce tomistycz-nęj. Jego Katolicka etyka wychowawcza, wydana w 1925 roku (tom II ukazał się w 1948 roku), uważana jest za jedno z najważniejszych polskich dzieł pedagogicznych tego okresu.

Wśród twórców oryginalnych koncepcji pedagogicznych, znajdujących dla nich zastosowanie w praktyce, z pewnością najbardziej

znanym polskim wychowawcą był Janusz Korczak (1878-1942), lekarz pediatra i autor książek dla dzieci, zwolennik pedagogicznego naturalizmu, związany z nurtem określanym jako pedagogika psychologiczna. W założonych i kierowanych przez niego zakładach opiekuńczych „Dom Sierot” i „Nasz Dom” zastosował program pedagogiczny oparty na idei samowychowania oraz społeczności dziecięcej współorganizowanej i współrządzonej przez dzieci. W takim zakładzie wychowawca miał przede(wszystkim obserwować i udzielać pomocy wychowankom w dochodzeniu prawdy, uczestniczyć z nimi we wspólnych zebraniach oraz szanować ich poglądy wyrażane m.in. w zakładowej gazetce i podczas obrad samorządu, którego ważnymi elementami był sejm dziecięcy i sąd koleżeński. Do wielkiej sławy Janusza Korczaka przyczyniła się jego dobrowolna śmierć, gdy nie opuścił wychowanków żydowskiego „Domu Sierot” wywożonych przez hitlerowców do komór gazowych obozu w Treblince.

Poglądy pedagogów nowego wychowania reprezentował w^r Polsce twórca koncepcji „szkoły twórczej” Henryk Rowicl (1877-1944), redaktor czasopism „Ruch Pedagogiczny” i „Chowan-na”, kierownik Państwowych Kursów Nauczycielskich w Krakowie, podobnie jak Korczak zamordowany przez hitlerowców. Uważał, że celem szkoły jest rozwijanie aktywności, samodzielności, współdziałania i twórczości uczniów. Był zwolennikiem samorządności uczniowskiej, zarzucał tradycyjnej szkole, że realizacja programu jest w niej ważniejsza od zainteresowania uczniem.

Znaczny wpływ na środowiska wychowawcze w okresie mię-dzywojennjrm wywarła wymieniona już Helena Radlińska (1879-1954), uważana za twórczynię polskiej szkoły pedagogiki społecznej. Zajmowała się wpływem środowiska na wychowanie, określała zasady opieki społecznej i metody pracy opiekuńczej, znaczną rolę przypisując osobistemu oddziaływaniu wychowawcy, samowychowaniu i samokształceniu. Jej zdaniem szkoła powinna odgrywać rolę łącznika pomiędzy lokalną społecznością a światem kultur}' uniwersalnej. Wiele uwagi poświęcała przygotowaniu nauczycieli do kształcenia dorosłych i organizowania życia kulturalnego.

W dwudziestoleciu międzywojennym wielu praktyków wychowania wniosło swój wkład do polskiej pedagogiki. Julia Urszula Ledóchowska (1865-1939), urszulanka, założycielka placówek wychowawczych dla ubogich dzieci, organizatorka Krucjaty Eucharystycznej, zrzeszającej dzieci szkolne, równocześnie wiele pracy poświęcała kształceniu wychowawców, m.in. zakładając Seminarium Nauczycielek Gospodarstwa. Róża Cżacka (1876-1961), franciszkanka, założycielka Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi, w 1922 roku otworzyła zakład wychowawczy dla niewidomych w Laskach pod

J. Korczak

„Szkoła twórcza” Henryka Rowida

Pedagogika społeczna Heleny Radlińskiej

Przedstawiciele wychowania    I

praktycznego