edukacja10

300 XX wiek

300 XX wiek

Rola ministra Czesława Wycecha

Cz. Wycech

Rozwój

szkolnictwa

prywatnego

Dzieci oglądają nowe podręczniki

które odtąd miało być jednolite, powszechne, publiczne i bezpłatne. Jednolitość rozumiano jako zniesienie „wszelkich progów przy przechodzeniu z jednego szczebla nauczania na wyższy”, a publiczność jako upaństwowienie oświaty. Proponowano wprowadzenie ośmioletniej i ośmioklasowej szkoty powszechnej.

W czerwcu 1945 roku miały miejsce wydarzenia, które opóźniły narzucenie Polsce systemu komunistycznego. W rezultacie powołania w Moskwie polskiego Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej, zdominowanego przez komunistów, ale przynajmniej w niewielkiej części złożonego także z przedstawicieli partii demokratycznej, Ministerstwo Oświaty objął Czesław Wycech (1899-1977), przed wojną nauczyciel i działacz ludowy, w czasie okupacji dyrektor tajnego Departamentu Oświaty i Kultury, kierującego podziemnym szkolnictwem, po wojnie prezes Zarządu Głównego Związku Nauczycielstwa Polskiego. Nowy minister, wkrótce członek Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL), partii tworzącej koalicję rządową, ale opozycyjnej wobec komunistycznych planów przebudowy ustroju politycznego Polski, nie zamierzał realizować projektów ośmioletniej szkoły, choć godził się dokonywać zmian}' w programach nauczania, postulowane przez środowiska nauczycielskiej lewicy. Aż do wyborów w styczniu 1947 roku, przeprowadzonych pod presją terroru, przypominającego czasy okupacji i cynicznie sfałszowanych przez komunistów, Ministerstwo Oświaty opierało się planom upodobnienia polskiej oświaty do wzorów sowieckich.

Bezpośrednio po wojnie nastąpił żywiołowy rozwój szkolnictwa prywatnego, tym bardziej iż w tym czasie łudzono się jeszcze perspektywą uwolnienia jego uczniów od wpływu wywieranego przez komunistyczne organizacje. Nie tylko reaktywowano szkoły istniejące przed wojną, ale założono też wiele nowych. W 1947 roku samych tylko powszechnych szkół wyznaniowych czynnych było 65, w tym 32 katolickie, prowadzone przez zakony i kurie biskupie, oraz 33 szkoły żydowskie. W tym samym czasie działały 64 katolickie szkoły średnie oraz jedna ewangelicka. Szkoły powszechne, śred-«*nie, zawodowe, a także przedszkola, domy opieki i schroniska dla młodzież}^ zakładane były w tym czasie przez rozmaite stowarzyszenia, organizacje, spółdzielnie, lokalne samorządy oraz osoby prywatne. Powstawały też liczne towarzystwa oświatowe, rozwijało się harcerstwo i katolickie organizacje młodzieżowe, takie jak Sodalicje Mariańskie i Katolickie Stowarzyszenia Młodzieży (KSM), powstawały kursy, uniwersytety ludowe, czytelnie, biblioteki i domy kultury. Wielki i powszechny ruch oświatowy usiłował nadrobić straty i zaległości spowodowane przez wojnę.

Zakończenie wojny, w rezultacie którego Polska znalazła się pod kontrolą sowiecką, sprawiło, że wielu uchodźców i żołnierzy zdecydowało się pozostać na Zachodzie. Już w czasie wojny j>rzy polskiej armii przemierzającej Środkowy i Bliski Wschód powstawały liczne placówki oświatowe, a dla młodzieży tworzono obozy i szkoły junackie. W 1942 roku wraz z ewakuowanym polskim wojskiem udało się uratować ze Związku Sowieckiego około 13 tysięcy polskich dzieci, przeważnie zesłanych wraz z rodzicami na Syberię lub do Kazachstanu, a także sierot po zamordowanych lub zagubionych w sowieckich łagrach. Dla tych dzieci, niektórych z matkami, tworzono polskie osiedla i obozy szkolne w krajach, które zgodziły się przyjąć i otoczyć opieką uchodźców. Takie osiedla powstały w Iranie, w brytyjskich posiadłościach w Afryce, w Indiach, Nowej Zelandii, Meksyku. Dla dzieci polskich uchodźców tworzono też szkofy powszechne i średnie, najpierw we Francji, następnie w Wielkiej Brytanii. Powstawały również szkoły zawodowe, np. Gimnazjum Kupieckie i Liceum Handlowe w Glasgow w Szkocji, a także szkoły wyższe, min. Polski Wydział Lekarski przy Uniwersytecie w Edynburgu, Polski Wydział Prawa przy Uniwersytecie w Oxfordzie czy Polska Szkoła Architektury przy Uniwersytecie w Liverpoolu. Wiele z tych szkół kontynuowało pracę po wojnie, tworzono też nowe, takie jak polska politechnika pod nazwą Rada Akademickich Studiów Technicznych w Londynie, w 1947 roku przekształcona w Po-lish Uniyersńy College. Od 1952 roku w Londynie działał Polski Uniwersytet na Obczyźnie, którego dyplomy uznawane były na całym świecie poza krajami komunistycznymi, a wśród nich Polską.

Szkolnictwo wśród

uchodźców

wojennych

Organizacja

pionierów