edukacja04

288 XX wiek

288 XX wiek

i    Reforma

i^:    J, Jędrzeje wieża

z 1932 r.

1 .'

; i

ii

j

Ustawa o szkołach prywatnych i wyższych

J. Jędrzejewicz

Szkoły średnie

Szkoły zawodowe

f

■

I

|

Prof. Kazimierz Bartel, premier pierwszego sanacyjnego rządu, a zarazem minister oświaty, już w swoim inauguracyjnym wystąpieniu zapowiedział zmiany w systemie edukacji, a dla ich realizacji powołał Komisję Reformy Szkoły. Ostateczny projekt reformy przygotował jednak dopiero Janusz Jędrzejewicz, były oficer Legionów, zdecydowany zwolennik idei wychowania państwowego, który w sierpniu 1931 roku objął funkcję ministra WRiOP. Zwycięstwo sanacyjnego Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem w jesiennych wyborach 1931 roku umożliwiło 11 marca 1932 roku uchwalenie ustawy o gruntownej przebudowie ustroju szkolnego.

Ustawa, która obejmowała wszystkie szczeble edukacji, ostatecznie ujednolicała szkolnictwo i likwidowała pozostałości systemów zaborczych. Jej uzupełnieniem stała się uchwalona tego samego dnia ustawa o szkołach prywatnych oraz przyjęta 15 marca 1933 roku ustawa o reformie szkolnictwa wyższego. Tym samym zakończył się proces tworzenia ustroju szkolnego Drugiej Rzeczypospolitej.

Szkoła powszechna została podzielona na trzy szczeble organizacyjne i trzy szczeble programowe. Nauka trwała siedem lat, ale w szkole I stopnia, w której realizowano pierwszy szczebel programowy, nauka w klasie trzeciej trwała dwa, a w klasie czwartej -trzy lata. W szkole II stopnia, o odpowiednio wyższym szczeblu programowym, dwa lata trwała nauka w klasie szóstej, natomiast w szkole III stopnia, realizującej wszystkie trzy szczeble programowe, nauka odbywała się w siedmiu klasach jednorocznych. Ukończenie drugiego szczebla programowego uprawniało do nauki w szkole średniej, a więc po sześciu klasach szkoły powszechnej uczeń mógł rozpocząć naukę w gimnazjum. Wszyscy absolwenci szkół powszechnych, którzy nie kontynuowali nauki w szkołach średnich ogólnokształcących lub zawodowych, mieli zostać objęci obowiązkowym dokształcaniem.

Skróceniu uległa nauka w szkole średniej, w której zamiast dotychczasowych ośmiu lat nauki wprowadzono 4-letnie gimnazjum i 2-letnie liceum. O ile w klasach gimnazjum obowiązywały jednolite programy, o tyle w liceum wprowadzono zróżnicowanie na cztery specjalizacje: klasyczną, humanistyczną, przyrodniczą i matematyczno-fizyczną. Konieczny proces przekształcania szkoły średniej sprawił, że pierwsi absolwenci zdali egzamin maturalny w nowym systemie wiosną 1939 roku.

Dzięki ustawie wyraźnie wzrosło znaczenie szkół zawodowych. Podzielono je na szkoły szczebla niższego, przysposabiające do zawodu, oparte na pierwszym szczeblu programowym szkoły powszechnej, z nauką trwającą dwa lub trzy lata; gimnazja zawodowe dla uczniów, którzy zaliczyli drugi szczebel szkoły powszechnej, trwające od dwóch do czterech lat; licea zawodowe dwu- i 3-letnie, oparte na programie gimnazjum ogólnokształcącego, pozwalające absolwentom rozpocząć studia wyższe. Szkolnictwo zawodowe obejmowało także szkoły dokształcające, szkoły przysposobienia zawodowego, szkoły mistrzów dla rzemieślników i robotników przemysłowych, kursy specjalistyczne i uzupełniające.

Ustawa wprowadzała 3-letnie licea pedagogiczne dla absolwentów gimnazjów oraz 2-letnie pedagogia dla absolwentów liceów. Dla dzieci od lat trzech przewidywała tworzenie przedszkoli, których opiekunki kształcić się miały w 4-letnich gimnazjach i 2-let-nich liceach dla wychowawczyń przedszkoli. Uwzględniono również problem kształcenia dzieci niepełnosprawnych, jednak dopuszczono zwolnienie ich z obowiązku szkolnego, jeżeli odpowiednio zorganizowanej szkoły nie ma w pobliżu miejsca ich zamieszkania. Uwzględniono także oświatę pozaszkolną, obejmującą zarówno młodzież po ukończeniu 18 roku życia, jak i dorosłych.

Odrębna ustawa o szkolnictwie prywatnym zwiększała kontrolę państwa nad procedurą uruchomienia szkoły i nad kwalifikacjami dyrektora i grona pedagogicznego. Szkoły prywatne cieszyły się dużą popularnością, a niektóre z nich, prowadzone przez stowarzyszenia czy zgromadzenia zakonne, osiągał)'- znakomite rezultaty wychowawcze i naukowe. Z kolei ustawa o szkołach akademickich nadała ministrowi WRiOP większe uprawnienia w nadzorowaniu uczelni oraz powierzyła mu tworzenie oraz rozwiązywanie katedr i wydziałów. Szersze uprawnienia uzyskali też rektorzy, powoływani odtąd na trzy lata, a nie jak poprzednio na jeden rok. Tym samym zmniejszono kompetencje senatów, przekazując rektorom m.in. zarządzanie majątkiem uczelni, nominacje pracowników, zawieranie umów. Wkrótce, korzystając ze swoich uprawnień, minister Jędrzejewicz zlikwidował 52 katedry, w tym 23 nieobsadzone. Decyzja ta wywołała falę protestów, ponieważ wśród profesorów, którzy utracili katedry, było kilku wybitnych uczonych, związanych z antysa-nacyjną opozycją.

Z pewnością reforma ministra Jędrzeje wieża wprowadzała ład w systemie szkolnym, wiążąc wszystkie szczeble nauczania i umożliwiając uczniom sprawne przechodzenie z niższego na wyższy. Wprawdzie pozostawienie trójstopniowej organizacji szkół powszechnych powodowało, że klasa siódma przeznaczona była głównie dla tych uczniów, którzy nie zamierzają kontynuować nauki, jednak przejście ze szkoły powszechnej do średniej stawało się teraz łatwiejsze także dla dzieci wiejskich, m.in. z powodu przesunięcia wieku rozpoczynania nauki w gimnazjum z dziesiątego na dwunasty rok życia. Wielką zasługą ustawy było podniesienie rangi szkół

Przedszkola,

niepełnosprawni,

oświata

pozaszkolna

Szkolnictwo

prywatne

Szkoły

akademickie

Znaczenie reformy Jędrzej ewicza

Historia wychowania 19