image47

Część pierwsza • Podstawowe pojęcia i problemy Tadeusz Lewowicki • Prób

Część pierwsza • Podstawowe pojęcia i problemy Tadeusz Lewowicki • Prób

i teorii nauk społecznych, ,ns szanse sprostania współczesr Po drugie teoria i prakty oparcie w działaniach liczą społecznych. Bez rozumnego kacji społecznej pozostaną < i — mimo wszystko — m może — i sądzę, że powinni w kreowaniu nowych, lepsz;

nim kontakcie z poszczególnymi ludźmi) może się okazać szansą na powodzenie edukacji społecznej.

Być może, taką właśnie wizję edukacji społecznej mają autorzy krytycznie odnoszący się do „ubezpieczeniowej” koncepcji państwa¹⁸ czy państwa (nad)opiekuńczego — oferującego coraz więcej świadczeń¹⁹. A może poszukiwania zmierzać powinny w kierunku określenia modelu racjonalnie łączącego koncepcje państwa opiekuńczego czy ubezpieczającego z pedagogiczną koncepcją państwa i koncepcją państwa demokratycznego z dziedzinami życia społecznego regulowanymi zasadami wolnej konkurencji, wolnego rynku?

W rozważaniach o powinności pedagogiki społecznej należy uwzględnić jeszcze inny punkt widzenia. Tradycyjnie pedagogika ta w jakimś stopniu zastępowała i zastępuje aktywność wybranych grup i jednostek, w pewien -sposób działała i działa „za kogoś” i „dla kogoś”. A przecież jednym z jej podstawowych zadań jest umożliwienie zrozumienia zjawisk i procesów społecznych, zrozumienie relacji człowiek — środowisko, a także przygotowania * do samodzielnego kreowania warunków życia, współtworzenia własnej drogi życiowej. Powołaniem pedagogiki społecznej wydaje się ułatwienie dostępu do rozmaitych metod i środków wspomnianego współtworzenia ludzkich losów — własnych losów. Ale przecież powołaniem co najmniej równie ważnym jest pomoc w znalezieniu sensu życia, określeniu humanistycznego obrazu świata wartości, wyzwoleniu motywacji do życia zaangażowanego, aktywnego, godnego, mającego głębszy sens. Współczesne społeczeństwa nie powinny stawać się —jak nazwał to bodajże Huxley — głównie „społeczeństwami środków”, ale powinny być „społeczeństwami celów”, żyjącymi z przesłaniem ważnych celów i kierującymi się uniwersalnymi wartościami.

lr“V

Powodzenie w wypełnianiu trudnych i coraz bardziej skomplikowanych funkcji i zadań pedagogiki społecznej zależy od wielu czynników. Tutaj wymienić chciałbym dwa z nich.

Po pierwsze — pedagogika społeczna powinna dążyć do rozwoju własnych teorii i korzystać z dorobku wielu innych nauk, między innymi psychologii, socjologii (w tym socjologii wychowania)²⁰, ekonomii, polityki społecznej. Niezbędne wydaje się zbliżenie do różnych subdyscyplin pedagogiki, np. pedagogiki pracy, pedagogiki specjalnej, pedagogiki ogólnej. Im szybciej nastąpi etap interdyscyplinarnego uprawiania teorii pedagogiki społecznej oraz skojarzenia tej pedagogiki z nurtem szeroko pojmowanych koncepcji

¹⁸    Cz. Bartnik: Szatan społeczny. „Ethos” 1992, nr 17, s. 26.

¹⁹    Por. np. T. Rauschenbach: Awans w cieniu państwa opiekuńczego. O rozwoju zawodowej pracy socjalnej w Niemczech. W: E. M arynowicz-Hetka, J. Piekarski, D. Ur bani ak-Zaj ą.c (red.): Pedagogika społeczna i praca socjalna...

²⁰    W naszym kraju szczególnie wartościowy jest dorobek grupy socjologów wychowania skupionych wokół Z. Kwiecińskiego.