image41

Część pierwsza • Podstawowe pojęcia i problemy Tadeusz Lewowicki

warunki, w których przychodzi mierzyć się z tymi zadaniami. Nowe mogą też być metody, środki i formy działań. I metody oraz formy takie są poszukiwane, nierzadko pojawiają się w praktyce pedagogiki społecznej.

Przemiany ustrojowe, które w ciągłych zmaganiach dokonują się w naszym kraju, sprawiają, że pedagogika — także pedagogika społeczna — znajduje się w sytuacji zmuszającej, a zarazem zachęcającej do określenia swoich zadań w nowych warunkach społeczno-politycznych i ekonomiczno-gospodarczych. Tradycja pedagogiki społecznej i jej odwieczne przesłania, ale również podkreślone wcześniej szczególne relacje między potrzebami społecznymi i teorią oraz praktyką edukacyjną skłaniają do takiego formułowania współczesnych zadań, które respektuje stałe i tradycyjnie uznawane powinności, jak też dostrzega nowe wyzwania wobec pedagogiki społecznej.    ⁴

Spróbujmy zatem przywołać najpierw — w koniecznym tutaj skrócie — tradycyjne obszary zainteresowania i zaangażowania pedagogiki społecznej.

Potrzeby społeczne jako inspiracje

I MOTYWY POWSTANIA

ORAZ ROZWOJU PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ

Rodowód współczesnej pedagogiki społecznej wywodzi się z myśli społecznej i aktywności dobroczynnej, rozwijanej w XIX stuleciu. Następujące wówczas transformacje ustrojowe, niezwykle szybki rozwój przemysłu, powstający nowy model stosunków społecznych i dość gwałtowne zmiany warunków życia przyniosły — z jednej strony — wiele zjawisk sprzyjających rozwojowi ludzi, ich emancypacji, ale także — z drugiej strony — spowodowały sporo zjawisk niekorzystnych, między innymi rozbicie tradycyjnych wzorów życia społecznego, zachwianie dominujących systemów wartości, nasilenie się przejawów patologii i degradacji społecznej¹. Problemem społecznym stało się zaspokojenie potrzeb ludzi najbiedniejszych, upośledzonych społecznie i kulturowo, pozbawionych realnych możliwości samodzielnego sprostania warunkom życia. Przeobrażenia gospodarcze, społeczne i kulturalne Europy i Ameryki XIX wieku, przede wszystkim zaś niektóre społeczne skutki tych przeobrażeń stanowiły istotny impuls do kształtowania się pedagogiki społecznej².

Por. E. Trempała: Panorama pedagogiki społecznej. Bydgoszcz 1997 ² Ibidem, s. 12.

W Polsce — jak $ię |pz''pedagogiki okresu pozy ^?w twórczości A. F. Modr: ^!'dówej³. Widzi się również p’me, a przede wszystkim p Północnej do Europy — pedagogiki społecznej w równo rozwoju przemysł i kształtowania się w ubi społeczną oraz późniejsze W pracach prekursoró' ny jest wątek potrzeb spo! nych w wychowaniu ako m Wątek potrzeb społecznyc pedagogów okresu międz Wrażliwość na potrze nadawały impuls rozmait; filantropii. Działalność tej nej, nazywanej pedagogii!

_: jako dziedzina praktyki s kiego, niosącej pomoc i op | bezradnym wobec otacza;

Historia pedagogiki s] | właśnie ów praktyczny, gł< fi pozostaje ważnym nurte

³    Por. D. Drynda: Pedc i wersje. Katowice 1987; D. Dr i11918—1939). W: A. Radzie iwieku. Katowice 1992.

⁴    Por. np. K. Sośnicki: JWarszawa 1967.

pif ^s Por. D. Drynda: Dorob | Prądy i kierunki w pedagogice

⁵    S. Karpowicz: Pismc .jaw—Warszawa 1965.

¹ H. Radlińska: Pedag Ętiychowawc} do środowiska spoi powodzeń i niepowodzeń szkolny sjW. Theiss: Radlińska. Warsz: jk;/ ⁸ Por. cytowane prace D. Por. np. A. Kamińsk f,?i- Lepalczyk (red.): Pedagog |Il995; H. Radlińska: Pedag