img021

w wirtualnych społecznościach pociąga za sobą porzucenie pewnych zachowań i reguł związanych z życiem w społecznościach lokalnych off. -linę, za to jednak oferuje możliwości rozwijania fundamentów natury ludzkiej. Cyberprzestrzeń to dla Rhcingolda „niekończący się świat", dziedzina, o jakiej ludzkość mogła dotąd jedynie marzyć

Projekt badawczy Turklc również rozpoczął się od przypadkowych, codziennych zdarzeń. Któregoś dnia przyglądała się oto dziewczynkom grającym na plaży w jedną z pierwszych (dziś powiedzielibyśmy, pry-mitywnych) gier komputerowych; potem z kolei obserwowała grupę chłopców pochylonych na PacManem (kolejną „prehistorią” w dziejach gier), którzy po kolei wypróbowywali swoje strategie osiągnięcia jak najlepszego rezultatu. Znaczące było to, że w pewnym momencie zapaleni gracze zaczęli traktować komputer jako „żyjącą rzecz”, „osobny byt”. Tym rozpoznawczym, wstępnym intuicjom dotyczącym tego. w jaki sposób dzieci wchodzą w zażyłe, przyjacielskie kontakty z tym „drugim ja”, poświęciła Turklc swoją pierwszą pracę o rzeczywistości wirtualnej, The Second Self\

Jak wspomniałem, jej sztandarowym dziełem w tym zakresie jest jednak późniejsza o 11 lat Life on the Screen. W tej książce Turklc znalazła już miejsce na rozważania bardziej ogólne, na prólię aplikacji współczesnych teorii kultury do fenomenu wirtualności. Jako znawczyni myśli ponowoczesncj. zwłaszcza francuskiej, zauważała, że nowe technologie materializują „teorię postmodernizmu, sprowadzając ją na ziemię"¹*: w 20 lat po zetknięciu się z poglądami Lacana, Foucaulta, Delcuzca i <Juattaricgo spotyka je ponownie, tym razem w nowym, ekranowym życiu, zmieniającym owe abstrakcje w byty bardzo konkretne. Pokrewne stanowisko w odniesieniu do nowych technologii zajmowali na przykład Kathryn 1 layles i Slavoj Żiźck, jednakże Turkle jest w ich rozwijaniu zdecydowanie najbardziej konsekwentna.

Jedną z najważniejszych kwestii dla tej badaczki było to, co dzieje się z ustaloną koncepcją tożsamości w zetknięciu z rzeczywistością wirtualną. Najczęściej, wyjaśniała, skłonni jesteśmy zakładać, że w sieci

¹² S. Turklc. The SecondSel/ Computm and tlx Hunuh Spirit, Nev York 1984.

¹ * S. Turklc, I.i/e on the Screen, s. 15.

152 Cyfrowe toźsavo$ci. 8aoania w cyberterenie

podróżujemy po |*-ostu ze zwykłą, codzienną tożsaaiością - iw istocie tak właśnie czynimy, korespondując za pośrednictwem elektronicznej skrzynki pocztowej, dokonując zakupów, rezerwacji, operacji bankowych. Co zdarza się jednak po wkroczeniu w pscudoaimowc światy 1RC-Ó'.v (Internet Relay Chat) albo w pełni fantastyczne przestrzenie MUDów (Multi-Uscr Dungeon) i MOO-ów (Vlulti-User Dungeon Objęci Oriented)' Stec, neutralizująca podstawowe wyznaczniki czaso pizestrzennej tożsamości, pozwala na całkowicie swobodne „wymyślanie’' siebie. „W komputerowo zapośrcdniczonych światach - powiada Turkle - tożsamość jest zbiorowa, płynna i konstytuowana w interakcji z maszyną"¹⁴. Komputer można, jej zdaniem, postrzegać jako rozszerzenie ludzkiego umysłu, podobnie jak instrumenty muzyczne są rozszerzeniem dźwięku.

Oczywiście - przy znaje autorka Uje on the Screen - komputer nie jest jedynym rozszerzeniem naszego ja. W każdym momencie naszego życia projektujemy samych siebie na świat. Najmłodsze dzieci chciwie chwytają za kredki i lepią z plasteliny. My malujemy, pracujemy, tworzymy rzeczy, które wyrażają różnorodność naszych intymnych i intelektualnych wrażliwości. /Mc to komputer jest medium, które oferuje nam nowe możliwości, ucieleśniające nasze idee i wyrażające naszą różnorodność¹⁵.

Na wirtualny bazar!

Z perspektywy czasu należy stwierdzić, że Rhcingoldowskie i Tur-kłeowskic, pełne szczerego entuzjazmu, książki na temat cyberrzcczy-wistości były początkiem prawdziwej fali: socjologowie poczęli analizować .społeczne sieci" elektronicznego świata, lingwiści skupili się na osobliwym języku cybemautów i stworzonej przez nich .nctykiccic",

¹¹ Ibidem, s. 15. ¹⁵ Ibidem, s. 31.

Na wirtualny bazar! 153

r