leki ukladu przywspolczulnego006

12.4.1. Alkaloidy tropanowe

Alkaloidy tropanowe znajdują się w wielu roślinach z rodziny psiankowatych, głównie w pokrzyku, czyli wilczej jagodzie (Atrapa belladonna), bieluniu dziędzierzawie (Datura stramonium), kilku czarnym (Hyos-eyamus niger) i lulecznicy odurzającej (Scopolia camiolica). Wśród alkaloidów tropanowych największe znaczenie lecznicze mają atropina i hio-scyna. Związki te charakteryzują się podwójnym działaniem - obwodowym i ośrodkowym. Obwodowo większość działa pobudzająco, hioscyna zaś depresyjnie (narkotycznie). Pochodne syntetyczne alkaloidów tropanowych (metyloatropina, metylohioscyna i in.) są pozbawione działania ośrodkowego.

Atropina

Atropina działa obwodowo parasympatykolitycznie i ośrodkowo pobudzająco - działanie to jest silne i długotrwałe.

Działanie

obwodowe

Atropina dzięki swojemu silnemu działaniu parasympatykolitycznemu zmniejsza napięcie wszystkich mięśni gładkich oprócz mięśni naczyń krwionośnych i zwieraczy. Szczególnie silnie działa na przewód pokarmowy - w dawkach leczniczych hamuje głównie nadmierne skurcze (kolki), nie znosi natomiast prawidłowej perystaltyki, a zwłaszcza nic działa na jelito grube. Zmniejsza również napięcie mięśni oskrzeli, pęcherzyka żółciowego, miedniczek nerkowych, moczowodów i pęcherza moczowego. Atropina hamuje wydzielanie potu, śliny (suchość w ustach) i soków trawiennych. W żołądku hamuje głównie wydzielanie śluzu i pepsyny, w nieznacznym tylko stopniu natomiast hamuje wydzielanie kwasu solnego (nie jest dobrym lekiem w leczeniu nadkwaśności, m.in. dlatego, że nie hamuje wydzielania gastryny).

Atropina w dawkach leczniczych słabo wpływa na czynność serca i naczyń. W większych dawkach lub w stanach wagotonii może powodować częstoskurcz (tachykardię) i nadciśnienie.

Atropina podwyższa ciśnienie śródgałkowe i powoduje silne i długotrwałe rozszerzenie źrenic i porażenie akomodacji utrzymujące się często do kilku dni. Chory odczuwa bolesny światłowstręt i ma trudności w oglądaniu przedmiotów bliskich.

Działanie

ośrodkowe

Na ośrodkowy układ nerwowy atropina działa pobudzająco, zwłaszcza na ośrodki autonomiczne, wywołując pobudzenie oddechu i niekiedy podwyższenie ciśnienia krwi. W dawkach większych, toksycznych, pobudza korę mózgu, wywołując niepokój, pobudzenie ruchowe oraz podniecenie psychiczne z euforią. Na ośrodki układu pozapiramidowego atropina działa hamująco (działanie przeciwparkinsonowe), hamując nadmierne napięcie mięśni.

Dawki lecznicze    Dawki toksyczne

Przyśpieszenie

oddechów

Rozszerzenie naczyń skórnych

Pobudzenie ruchowe

Pobudzenie ośrodków autonomicznych

Działanie obwodowe

Ryc. 12.5.

295