leki ukladu przywspolczulnego004

pinowo-muskarynowych lub czysto muskarynowych (najgroźniejsze). Początkowo występują objawy ostrego nieżytu żołądkowo-jelitowego (biegunka, wymioty). Gdy dominują objawy muskarynowe pojawia się ślino-tok, drgawki, zwężenie źrenic, zwolnienie czynności serca, duszność. W połowie przypadków dochodzi do ciężkiego uszkodzenia wątroby, śpiączki wątrobowej i śmierci.

Leczenie zatrutego polega na płukaniu żołądka, podaniu środków wiążących nie wchłoniętą z przewodu pokarmowego truciznę (węgiel aktywowany). Poza tym leczenie jest objawowe, zależnie od stwierdzonego zespołu objawów.

12.3.4. Neostygmina ^aitcef^b

Właściwości

Neostygmina jest to lek syntetyczny o właściwościach przejściowego unieczynniania acetylocholinoesterazy.

Wydzielana wówczas w zakończeniach nerwowych (parasympatycznych, ruchowych) oraz zwojach acetylocholina działa dużo silniej i dłużej. Działa ona również częściowo bezpośrednio - zwiększa wrażliwość komórek na działanie acetylocholiny. Neostygmina słabo wchłania się z przewodu pokarmowego, nie działa ośrodkowo i jest względnie mało toksyczna. Neostygmina szczególnie silnie działa na mięśnie gładkie jelit i pęcherza moczowego, wywołując zwiększenie ich napięcia i wzmożenie ruchów perystaltycznych. Wzmaga również pobudliwość oraz napięcie mięśni prążkowanych i jest stosowana z tego powodu w miastenii. Podana dospojówkowo obniża ciśnienie śródgałkowe. W dawkach leczniczych nie wpływa na czynność serca i naczyń.

Podobne działanie i zastosowanie do ncostygminy ma pirydostygmina, edrofonium, ambenonium, karbachol, galantamina i distygmina oraz rzadko już obecnie stosowana fizostygmina - alkaloid znajdujący się w owocach afrykańskiej rośliny - bobie kalabarskim.

Ryc. 12.4.

Prostygmina Edrofonium Fluostygmina

AchE AchE AchE

Inhibitory AchE

• W osłabieniu mięśni prążkowanych (myasthenia gravis) często łącznic Zastosowa-

z efedryną. ⁿ*^e

• W niedowładach (atonii) jelit i pęcherza moczowego.

• W jaskrze.

• W zatruciu kurarynami.

1. Polstigminum - neostygmina, ampułki 0,0005 g/l ml oraz tabletki 0,015 g; stosuje się doustnie Preparaty i 0,04-0,06 g dziennie w dawkach podzielonych oraz s.c., i.tu. lub /.v. 0,5-2,5 mg co 12 godz. dawkowanie

2. Mestinon - pirydostygmina, drażetki 0,06 g oraz ampułki 0,001 g71 ml; stosuje się doustnie

0. 06-0,24 g co 6-8 godz. oraz s.c. lub i.m. 0,001-0,005 g dziennie.

3. Mytelase (Oxa/.il) - ambenonium, tabletki 0,01 i 0,05 g; stosuje się 0,03-0,1 g dziennie w 3-4 dawkach.

4. Physostigminum salicylicum - fizostygmina; ampułki 0,5 mg/1 ml; stosuje się s.c., i.m. lub

1. v. 0,25-0,5 mg jednorazowo.

5. Ubretid - distygmina, tabletki 0,005 g i ampułki 0,5 mg/1 ml; stosuje się doustnie w dawkach zwiększających do 0,02 g/dobę oraz i.m. do 0,005 g raz dziennie.

6. Nivalin - galantamina, ampułki 0,0025 g/l ml i 0,005 g/l ml; stosuje się s.c., i.m. lub /.v.

0,01-0,02 g.

12.3.5. Estry kwasów fluorofosforowych

Wiele estrów alkilowych kwasów fosforowych, tiofosforowych i fluoro-fosforowych wywiera silne działanie pobudzające zakończenia nerwów przywspółczulnych. Mechanizm ich działania polega na względnie trwałym unieczynnianiu acetylocholinoesterazy, co doprowadza do długotrwałych stanów parasympatykotonii i silnego pobudzenia ośrodkowego układu nerwowego. Pojedyncza dawka tych związków wywiera działanie trwające niekiedy nawet wiele tygodni. Z tego względu są one bardzo toksyczne i wiele z nich zalicza się do bojowych środków trujących (Tabun, Sarin). Mają również duże znaczenie w rolnictwie (zwłaszcza paration, pestoks, systoks, mintakol) jako środki owadobójcze (insektycydy, pestycydy), mogą jednak być przyczyną groźnych zatruć przypadkowych. W leczeniu tych zatruć, oprócz dużych dawek atropiny, stosuje się tzw. reaktywatory acetylocholi-noesterazy, tzn. związki, które odłączają związaną z pestycydami cząsteczkę acetylocholinoesterazy. Należy do nich m.in. obidoksym i pralidoksym.

W lecznictwie z estrów kwasów fosforowych stosuje się pyrofos, flu-ostygminę i ekotiopat w kroplach i maściach ocznych (głównie w jaskrze).

12.3.6. Reaktywatory acetylocholinoesterazy

Szerokie stosowanie w rolnictwie i ogrodnictwie insektycydów i pes- Właściwości tycydów o właściwościach nieodwracalnego blokowania acetylocholi-noesterazy stwarza realne niebezpieczeństwo zatruć tymi związkami. Z

291