Opacki 9

I II F N i; (I ,-i 7. II I- A I K I

3.    Jeśli chcę, mogę spać; / jeśli chcę, mogę wstać

4.    Śnieg pierzyną mi legi, / wiek godziną mi zbiegi

Oto i przykłady „idealnej symctryzacji” wewnętrznej wersetów, symctryzacji, bardzo silnie podkreślającej samodzielność członu 6-zgłoskowegO. Dużą rolę odgrywa tu rym wewnętrzny, wydobywający ostro człon przedśredniówkowy — wszak pojawienie się rymu sprawia wrażenie zakończenia samoistnej całostki metrycznej, wersetu. Ale znacznie silniej podkreśla tę samoistność zasada paralelizmu - składniowego, połączonego najczęściej również z dźwiękowym: powtórzenia we-wnątrzwersetowe, symetryczne rozłożenie kolejności słów o określonej liczbie sylab. Można zaryzykować twierdzenie, żc obie połówki wersetów 12-zgłoskowych robią wszystko, aby wzajemnie się naśladować, druga jakby powtarza podźwięk pierwszej z wszelkimi niuansami, nawet z sylabowym układem wyrazów.

Oczywiście - w takich warunkach króluje tok anapestowy w postaci względnie czystej: w średniówce i klauzuli granica stopy pokrywa się z granicą zestroju akcentowego, jawi się dic-rcza, W strofie drugiej diereza dominuje zdecydowanie - pojawiając się siedmiokrotnie no osiem wypadków możliwych:

<

Jeśli chcę, / mogę spać; / jeśli chcę, / mogę wstać Albo iść / w senność dnia - /wtedy inny, / nie ja

W takich warunkach, gdy najrzadziej co druga stopa jest. die-rezowana, powstaje prawo inercji rytmicznej - i wówczas nawet tam, gdzie granica stopy wypada wewnątrz zestroju akcentowego, poczyna górować nic tok zestroju, lecz tok stopy. Tym bardziej że tam, gdzie granica stopy wypada wewnątrz zestroju - stworzono warunki inercji tej sprzyjające. Granica taka z reguły łączy się z nosówką, a więc dźwiękiem dłuższym, dłuższym z racji choćby czysto ilościowych: mamy tu przecież samogłoskę powiększoną o dodany przydżwięk. Jest ona długa, mocno zauważalna, przerywająca — czy raczej opóźniająca — następstwo kolejnej zgłoski. I tu uwyraźnia się granica stopy. W 12-zgłoskowcach Zadymki na 32 anapesty — wypada:

J |l I. I A N TUWIM 2 A n > .11 A )

19 dierezowanych (59,4%), 8 wewnątrzzestrojowych z nosówką (25%) oraz 5 wewnątrzzestrojowych zwykłych (15,(5%), Mają więc te wersety aż 84,4% anapestów wyraźnych i uwyraźnionych, a tylko 15,6% takich, które mogą się zatrzeć dzięki zestrojom. Ta dysproporcja wskazuje jawnie, że prawo inercji rytmicznej musi tu działać - w warunkach gdy najrzadziej co druga stopa anapcslowa jest dierezowana.

W konsekwencji powstaje tok ostry, energiczny, wsparty na uwyraźnionych spadkach męskich, właściwych anapcslom. Kolejne fazy dwustopowe - połówki wersetów - dążą do „powtarzania siebie", wiersz zamienia się w następstwo krótkich, energicznych fraz dźwiękowych. W takim energicznym organizmie przydatność wyrazów jednosylabowych jest oczywista. Pozwalają nie tylko na zagęszczenie akcentów męskich, oksyto-nicznych - ale uencrgiczniąją organizm zdań, szatkują go na krótkie odcinki informacyjne i dźwiękowe: wszak w toku mowy zawsze wyraźniej i „odrębniej” zabrzmią dwie sylaby wówczas, gdy tworzą dwa odrębne wyrazy - niż wówczas, gdy tworzą wyraz jeden. I realizacja tej właśnie zasady, zasady uprzywilejowania i zagęszczenia wyrazów jednosylabowych, stanowi mocny fundament energii toku 12-zgłuskowców Zadymki.

fi

Zupełnie inaczej wygląda sprawa wersetów 13- i 14-zglosko-wych. Tutaj szczególne przywileje mają wyrazy trzysylabowc. Przywileje - jak wolno wnosić na podstawie porównania z innymi utworami Tuwima - zupełnie wyjątkowe Oto porównanie wersetów 13-zgłoskowych:

Dhipość wyrazów	Zadymka	Spacer antyczny	Temat.		Leśna sprawa
4 sylaby	5,3%	4%	8,3%	1,3%	5,7%.
3 sylaby	57,9%	26,-1%	27,1%	20,3%	35.7%
2 sylaby	26,3%	33,8%	37,5%	50%	34,3%
l sylaba	10,5%	33,8%	27,1%	28,3%	24,3%

Wyjątkowość tę potwierdza i inne, bardzo już miarodajne, zestawienie. Oto w Spacerze antycznym pojawiają się dość licz-