out 0082

T«roiic jiilnosttk ftęnkUznjtM W

ladzie punktem wyjścia, rodnikiem pewnej myśli, i z konieczności rzeczy jednej lub drugiej formie ujmowania przynależeć musi Stąd pochodzi, żc dwom zasadniczym formom ujmowania myślowego odpowiadają ściśle dwa zasadnicze działy zjawisk, na które rozpada się całość istnienia, poznaniu naszemu dostępnego: zjawiska fizyczne, o-, które spostrzegamy pośrednio, w formie pr/estrzenno--czasowcj jako przedmioty na zewnątrz nas istniejące (świat materii i ruchu); i zjawiska psychiczne, które spostrzegamy bezpośrednio, iutrospekcyjnie, tylko w czasowej formie, jako wewnętrzne stany naszej świadomości. I jak nic ma trzeciej formy ujmowania myślowego, tak nic ma również i trzeciej kategorii zjawisk. Pokutująca w nauce od czasów T.cibniza hijłOtcza nieświadomych zjawisk psychicznych pozbawiona jest wszelkiego znaczenia logicznego Nicodczucc świadomie zjawisko cercbracji musimy z konieczności rzeczy sprowadzić do przeobrażenia się materii, i wyobrażać je jako odbywające się według pewnych praw fizykochemicznych, a wtenczas narzucanie mu jakiegoś charakteru psychicznego okazuje się całkowicie zbyteczne i niezrozumiałe. Wtedy tylko mamy prawo mówić, żc pewnym procesom substancji mózgowej towarzyszą psychiczne stany „wrażeń”, „uczuć", „myśli", gdy te wrażenia, uczucia i myśli mogą być iutrospekcyjnie spostrzeżone jako takie, gdy ich istnienie ma wartość rzeczywistości zjawiskowej, jedynie dostępnej dla obserwatora i badacza. Zajść z tego stanowiska, to znaczy rozprawiać o rzeczach nie dających się pomyśleć, o zjawiskach nic będących ani przekształceniem się materii, ani stanem świadomości, lecz czymś trzecim, mistycznym, wymykającym się zupełnie z zakresu naszej obserwacji i poznania. Rzecz jasna, żc w życiu naszym duchowym istnieje niezliczona ilość takich chwil psychicznych, z których nic zdajemy sobie sprawy, które, przechodzą mimo naszej uwagi i pamięci, nie ujęte i nic zaznaczone: przy rozlicznych jednak okolicznościach mogą one być spostrzeżone jako takie i objawić swoją wartość zjawisk rzeczywistych. Tylko z tych pochwyconych myślą „momentów” psychicznych sądzić możemy, z jakich chwil świadomości składa się przepływ naszego życia duchowego, i wnioskować o istnieniu innych, które jako zbyt słabe i przelotne nie zostały zauważone i zapamiętane, a mimo to posiadały swój byt realny czegoś odczutego świadomie i mogącego wydzielić się jako przedmiot myślenia. Itzec^ywistośe świadoma, intro-spckcyjnie odczuta, musi więc być jedynym punktem wyjścia dla wszelkiego rodzaju badań psychologicznych, jako jedyny zakres poznawalności naszej, poza obrębem zjawisk przeobrażania się materii istniejący. Na tym określeniu zjawiska psychicznego tymczasem poprzestać możemy.

§ 2. Stojąc na takim stanowisku, nadajemy psychologii charakter nauki biologicznej, obserwacyjnej. Uważając bowiem za zjawiska psychiczne to tylko, co się daje bezpośrednio odczuć i spostrzegać jako rzeczywiste odczucie, musimy tym samym przyznać, żc to „coś” ma swój byt realny, niezależny od wysiłków naszej woli i rozumowania, żc jest zjawiskiem. zanim jeszcze stanic się przedmiotem naszego myślenia. Świadome odczucie „palącej sic świecy", na przykład, może stać się punktem wyjścia dla wszelkiego rodzaju myśli i rozumowania, może wywołać natychmiastowo proces introspekcyjnego spostrzeżenia „ja wiem, że się świeca pali”, lecz nie wymaga dla swego pojawienia się żadnych wysiłków naszej aperccpcji, nie zjawia sir jako wynik dowolnie prowadzonego rozumowania. W życiu psychicznym odbywają się nieustannie przemiany myśli i uczuć, bez żadnego działania naszej woli, a gdy na