7648594661

76 Filozofia Kanta i jej recepcja w osiemnastym i dziewiętnastym wieku

Filozofia przyrody

Punktem wyjścia analiz Schellinga jest modyfikacja zarówno stanowiska Kantowskiego, jak i Fichteańskiego. W koncepcji Kanta przyroda podpada pod prawa rozumu, natomiast zgodnie z pierwszą teorią wiedzy Fichtego jest ona produktem Ja. W odróżnieniu od nich Schelling wyraża przekonanie, które podziela z romantykami, że przyroda jest żywym tworem i problematyzuje przyrodę jako układ istnienia, do którego przynależymy dlatego, że istniejemy. Swoją filozofię przyrody konstruuje Schelling w dyskusji z Fichteańskim ujęciem transcendentalizmu, chociaż — na co należy zwrócić uwagę — nie przeszkadza mu to w skorzystaniu z pomysłów autora teorii wiedzy. Najważniejszą ideą Fichtego obecną w koncepcji Schellinga jest ta zawarta w Pierwszym wprowadzeniu do „ Teorii Wiedzy”, w którym Fich-te zanotował: „Dla pełnego idealizmu to, co a priori, i to, co a posteriori, nie są bynajmniej dwojgiem, lecz są jednym; tyle, że rozpatruje się je z dwóch stron, które różnią się jedynie sposobem, w jaki się do nich dochodzi. Filozofia antycypuje wszelkie doświadczenie, tyle tylko, że myśli je sobie jako konieczne i o tyle jest w porównaniu z rzeczywistym doświadczeniem aprioryczna”⁷⁸. Oznacza to, że Schellinga filozofia przyrody ujawnia różnice w rozumieniu transcendentalizmu

między nim a Fichtem do tego stopnia, że Kroner stawia w tym kontekście dwa niezwykle ważne pytania. Pytanie pierwsze dotyczy stopnia, w jakim filozofia przyrody stanowi odszczepienie od teorii wiedzy, natomiast pytanie drugie dotyczy kwestii ustalenia, czy, a jeśli tak, to w jakim stopniu jest ona powrotem do myślenia przedkantowskie-go⁷⁹. W związku z tymi dwoma pytaniami wyłaniają się trzy inne ważne kwestie. Pierwszą stanowi rozumienie Ja w koncepcji Fichtego i Schellinga. Różnica sprowadza się przede wszystkim do tego, że w ramach swej teorii wiedzy — zgodnie z jej fundamentalnym wymogiem — Fich-te kładł nacisk na pewność myślenia Ja, natomiast Schelling akcentował pewność istnienia Ja. Druga kwestia sprowadza się do rozumienia oglądu intelektualnego, który w ujęciu Schellinga ma dużo szersze znaczenie niż w interpretacji Fichtego. O ile zdaniem autora teorii wiedzy, filozofia gwarantuje sobie punkt wyjścia dzięki oglądowi intelektualnemu, o tyle wedle Schellinga jest on bezpośrednim doświadczeniem, które ma na celu uchwycenie życia i istnienia. Trzecią wreszcie kwestię Steinowi rozumienie treinscendentedizmu. W ujęciu Fichtego

⁷⁸    J.G. Fich te: Pierwsze wprowadzenie do „Teorii Wiedzy"..., s. 497.

⁷⁹    Zob. R. Kroner: Von Kant bis Hegel. Bd. 1..., s. 568.