P1010497

środki dydak-ycźhe ułatwiają poznawanie rzeczywistości

odki wzboga-ająfeynności I nauczyciela i ucznia

:kres pojęcia i„środek jydftóyczny"

wiśtości, a zawierają rezultaty myśli i ukazują związki między zjawiskami i pojęciami. Według innego autora środkami dydaktycznymi nazywa się przedmioty materialne i znaki symboliczne, ułatwiające poznawanie obiektywnej rzeczywistości i nabywania umiejętności jej przekształcania². W obu tych definicjach nie zakwalifikowano do środków dydaktycznych urządzeń technicznych, które umożliwiają przekazywanie bodźców sensorycznych.

Najogólniej ujmując, można przyjąć, że środkami dydaktycznymi nazywamy zarówno przedmioty dostarczające bodźców zmysłowych, jak i urządzenia techniczne, ułatwiające przekazywanie tych bodźców. W skład środków dydaktycznych wchodzą środki zwane tradycyjnie jako „pomo-

iaukowe”³, .które obejmują proste środki wzrokowe i służą głównie do realizacji zasady poglądowości. Posługuje się nimi głównie nauczyciel, najczęściej w podającym toku nauczania.

Zgodnie z rozumieniem pojęcia „proces kształcenia” jako procesu nauczania i uczenia się, środki dydaktyczne służą nie tylko wzbogaceniu czynności nauczyciela, lecz także czynności ucznia. Tak więc używane dawniej takie określenia, jak „pomoce naukowe” lub „środki poglądowe” nie sąjuż dzisiaj adekwatne w stosunku do roli i zadań dydaktycznych, ja-!..c spełniają środki dydaktyczne w procesie dydaktycznym. Zarówno nauczyciel, jak i uczniowie winni posługiwać się wieloma różnorodnymi środkami dydaktycznymi. O ich doborze decyduje nauczyciel, biorąc pod uwagę właścń', ści wieku uczniów, zadania dydaktyczne, cechy nauczanego przedmiotu, jak też przekonanie o ich efektywności.

Stosownie do przyjętej definicji do zakresu pojęcia „środek dydaktyczny” zalicza się:

a)    treść konkretnego środka, przekazywana jako zespół bodźców sen-soiycznych, czyli komunikat, np. obraz filmowy;

b)    podłoże materialne, na którym została zapisana określona treść, czyli nośnik komunikatu, np. taśma filmowa;

c)    środek przekazu, umożliwiający nadanie komunikatu odbiorcy, czyli urządzenie techniczne, służące do „ożywienia” komunikatu zapisanego na nośniku materialnym, np. projektor filmowy⁴.

Nośnik wraz z zapisanym na nim komunikatem są integralnie z sobą :\v ‘ i/ane i tworzą łącznie materiał dydaktyczny, który obejmuje materia^ł li. Fleming: Unowocześnienie systemu dydaktycznego, Warszawa 1974, s. 142.

¹ Pomoce naukowe są io materialne przedmioty, wykonane specjalnie dla celów nauczania szkolnego.

‘ W. Strykowski: Audiowizualne materiały dydaktyczne. Warszawa 1984, s. 14-15.

ły przygotowane do wykorzystania dzięki urządzeniom technic2Wrnita^ kich jak: nagrane taśmy filmowe, magnetofonowe, magnetowidowBgm źrocza, foliogramy i fazogramy, płyty i Wideopłyty,' mijtfofiltffy, nra^Bflgdo$j tablic magnetycznych i świetlnych, obrazy rzutowane n ieprzezaSSysteł i przeźroczyste, materiały do maszyn dydaktycznych materiały ^Sel rowe. Są one nośnikami informacji rzeczowych, dos^owanych ddSotreeb‘ dydaktycznych, a ich przekazywanie wymaga zastosowania odpowiednie!/ urządzeń technicznych. Same urządzenia nie wystafczają, pode® mogą spełnić swej roli same materiały dydaktycznemu! okieślonycn nień.

Materiały dydaktyczne to najważniejsze elemer^środków nych, a często tylko one tworzą ów środek, co stwpi^pod stawę: <£ nia tycli terminów zamiennie. Istnieją liczne mawiały dydaktyćz można stosować bez urządzeń technicznych, np^ materiały drukowi sty, sprawdziany, materiały programowe itp.) i graficzne (fotografii pie, ilustracje). W angielskiej literaturze pedagogicznej materiały,d® ne określane są jako software (miękki materiał a aparaty, uf

i maszyny dydaktyczne to hardware (twardy materiał). Oba te składaj_

ka dydaktycznego są równie ważne, ale określona tematyk^ora#pozi5m merytoryczny przygotowania materiałów dydaktycznych decyduje ojch wykorzystaniu i użyciu przez nauczyciela w procesie ksztalcenia^s^^^K

Środki (materiały) dydaktyczne ze względu na; ich stopień z\ciżpnmę\ dzieli się często na dwie grupy, a mianowicie na środki proste (wzTOtarae, słuchowe) i złożone (wizualne, audialńe, audiowizualne). Wj

Środki audiowizualne są najczęściej rozumiane jako technicznej|ral-ki wzrokowe-słuchowe, czyli te, które oddziałują na uczących siajeggo-cześnie bodźcami audialnymi i wizualnymi.! A'

Wysoka ocena skuteczności środków audiowizualnych wjnjf malizacji procesu kształcenia zapewniło im trwałą miejsce!® dyfl Szczególnie wartościowe okazało się racjorialńclłączenie^gffig środków dydaktycznych z środkami tradycyjnymi/! właśniąywo^ nie wielu środków, kompleksowe wykorzystanie w procestfeksz nowoczesnych i tradycyjnych środków dydaktycznych (m^ÓwjSglc podstawą do uksztahowania się strategii dydaktycznej, zwanej nai^^"

- uczeniem się multimedialnym lub kształceniem multimediałnjSgf^

ylit.l litfli

^ł J. Póllurzycki: Dydaktyka dla nauczyciel/, Toruń 1997, s. 252.

⁶    W. Strykowski: Audiowizualne materiały.'.., op: cit.fs. 9.

⁷    Ibidem.

n

ffoigpB

iHrnedi

głegia