P3140066

nu tyczną moc, gwarantują zgodność biegu historii z kierunkiem i celem wyznaczonym jej przez Boga #.

Główny trzon rzeźbiarskiej dekoracji wnętrza tworzy zespól osiemnastu rzeźb ustawionych na konsolach, wyrastających bezpośrednio z poziomego gzymsu oddzielającego dolną kondygnację ściany odokiennej. Ustawione na półośmiobocznych konsolach posągi potraktowane zostały jako część podpór sklepiennych. Pólośmioboczne służki z kapitelami o roślinnej dekoracji nadwieszają się nad rzeźbami architektoniczną formą baldachimów. Właśnie baldachimy decydują o optycznym włączeniu rzeźb w skład architektotmcznych podpór sklepienia. W kątach ścian wschodniego zamknięcia umieszczone były postacie Chrystusa, Jana Chrzciciela, apostołów Piotra i Jana, i dalej na ścianach wzdłużnych w kierunku zachodnim — rzeźby kolejnych apostołów. Na ścianie północnej, po ciągu przedstawień apostołów, następują kolejno rzeźby: Synagogi, Ecdesii i św. Katarzyny. Symetrycznie do św. Katarzyny, ciąg rzeźb na ścianie południowej kończy się postacią nie rozpoznanej świętej. Służki w kątach pomiędzy wzdłużnymi ścianami a ścianą zachodnią pozbawione były rzeźb^I,s.

Na ścianie północnej, trzeciego od zachodu przęsła, między rzeźbami Synagogi i Ecclesii znajduje się wielkich rozmiarów Ukrzyżowanie z Marią i św. Janem po bokach. Wykonana w drewnie grupa rzeźbiarska, rje włączona w system podpór sklepiennych jak pozostałe rzeźby, wyraźnie wyłamuje się z systemu dekoracji rzeźbiarskiej tej strefy. Clasen uznał to miejsce za pierwotne, a więc zakłada jednolitość programu rzeźb wykonanych ze sztucznego kamienia i tej grupy w drewnie. Do wniosku takiego skłonił go fakt umieszczenia rzeźb Marii i św. Jana na architekio-n cznych konsolach, wyrastających z poddkiennego gzymsu ^m. Konsole. te wyraźnie jednak różnią się od pozostałych, mają inne profilowanie górnej części, pozbawione też są reliefowej dekoracji figuralnej. Grupa Ukrzyżowania nie tylko wyróżnia się innym materiałem, operuje także mną, większą skalą postaci. Z tych względów, choć jej miejsce pomiędzy Ecclesią i Synagogą od strony ikonograficznej wydaje się właściwe, musimy tę grupę rzeźbiarską wyłączyć z zespołu przedstawień wmontowanych w system podpór sklepiennych.

Jak już poprzednio wspomniano, grupa Ukrzyżowania pozostawała zapewne w związku z centralnie umieszczonym ołtarzem, który zgodnie l dawną tradycją był niewątpliwie ołtarzem pod wezwaniem św. Krzyża. Jeśli ołtarz ten wmontowany był w lektorium, Ukrzyżowanie mogło być

“* K. Pomian, op. cit., s. 126.

«* Czego powodem było wprowadzenie ażurowej nadbudowy nad gankiem iniporowym przy ścianie zachodniej w końcowej fazie prac nad wnętrzem górnej kaplicy konsekrowanej w 1344 roku.

'*• K. H. Clasen, Die mittelalterliche Bildliauerkunat. .., s. B’¹ - 64.

umieszczone bezpośrednio na tej przegrodzie, jeśli natomiast lektorium było przesunięte bardziej na wschód, wówczas grupa ta mogła być umieszczona na belce tęczowej.

Zestaw postaci rozmieszczonych nad poziomym gzymsem podokicnnym. dzięki obecności W nim przedstawień Ecclesii 1 Synagogi, jednoznacznie określony jest jako prezentujący problematykę eklezjologiczną. Znamienne jest usytuowanie rzeźb Ecclesii .1 Synagogi na wprost Złotej Bramy.

' Usytuowanie Ecclesii po lewej, zachodniej stronie, niezgodne z hierarchią stron, powtarza porządek, jaki w Złotej Bramie realizował się wobec przedstawienia Moiestas Domini na zworniku.

Już przy portalu północnym kaplicy św. Anny zwrócono uwagę, iz stanowił on mariologiczną interpretację eklezjologicznego wątku zaślubin ze Złotej Bramy, a łącznikiem między nimi był motyw Panien Mądrych i Głupich. Łączność między Złotą Bramą a zespołem rzeźb we wnętrzu podkreślona jest powtórzeniem przedstawień Ecclesii i Synagogi. W Złotej Bramie Synagoga z opaską na oczach charakteryzowana była jako ślepa. We wnętrzu różnica między Synagogą a Ecclesią ulega osłabieniu. Synagoga jest już bez opaski na oczach, a od Ecclesii trzymającej w rękach kielich odróżnia ją jedynie trzymana w lewej ręce głowa kozia. Zatarcie różnic pozostaje w związku nie z wizją przyszłości, gdy Synagoga •/ostanie przywrócona do łaski, lecz z podkreśleniem przemiany Synagogi w Ecclesię, wypełnienia Starego Testamentu przez Nowy. Obecność tych przedstawień oraz wmontowanie rzeźb cyklu eklezjologicznego w system podpór sklepiennych wskazuje na rozwinięcie we wnętrzu obecnej już w Złotej Bratnie, symboliki eklezjologicznej ua płaszczyźnie wątku „architektonicznego”.

Rzeźby Ecclesii i Synagogi flankują od wschodu i zachodu północną ścianę trzeciego od zachodu przęsła. To ich usytuowanie wiąże się ściśle z programem dekoracji kondygnacji cokołowej. W tej części występuje granica między przedstawieniem czasów Starego Testamentu a serią wymiennie ustawionych proroków i apostołów. Granica ta podkreślona została umieszczeniem między tukami nieco odmiennie kształtowanych dwóch ciągów arkadek rzeźbiarskiej postaci Chrystusa. W tym miejscu też malowana dekoracja o motywach kotarowych zmieniona została na operującą motywami architektonicznymi. W pewnym sensie rzeźbę Chrystusa, choć należącą do niższej strefy przedstawień związanych z prezentacją historii, właśnie poprzez fakt, iż jest to rzeźba umieszczona w strefie dekoracji malarskiej, należy uznać za wiążącą się formalnie i znaczeniowo, także 7. wyższą sferą dekoracji rzeźbiarskiej. Historyczny kontekst, jaki nadaje rzeźbie Chrystusa dekoracja malarska, wskazuje, .iż Chrystus między Ecclesią i Synagogą dkreślony jest jako budowniczy Kościoła. Rozwinięty więc został tu-tftj jeden z głównych wątków Złotej Bramy, okreś-