pedagog2

4 Pedagog

do zawodu inżyniera pedagogizm ów przedkładał wiedzę, na której opiera się technika nauczania, a więc psychologię i pedagogikę eksperymentalną, nad wiedzę w zakresie samego przedmiotu nauczania. Nie widział on, że w zawodach ściśle technicznych różnica między tym, „jak robić”, i tym, „co robić”, nie potęguje się, jak w zawodzie nauczycielskim, do dualizmu dwóch odmiennych wiedz, z których jedna jest wiedzą o sposobach nauczania, druga zaś — o przedmiocie nauki. Nie uwzględniał także, że nawet tam gdzie przedmiot nauki stanowi wiedzę o zasięgu tak szczupłym, jak w nauczaniu początkowym, tajemnicy dobrego nauczyciela należy szukać nie w samym tylko opanowaniu techniki nauczania i nauk, na których ta technika się opiera, lecz również, a może i przede wszystkim, w czymś innym, co można by nazwać razem z Dawidem „miłością dusz ludzkich”, gdyż jest to miłość konkretnych, indywidualnych dzieci ze wszystkimi ich wadami i ułomnościami, zdolnościami i pozytywnymi cechami.

Ale problematyka dobrego nauczyciela i dobrego wychowawcy wykracza poza granice mojego tematu. Poruszyłem ją, żeby wyraźnie oddzielić naszą problematykę pedagoga od tamtej. Zadaniem naszym jest wyznaczenie zakresu i treści studiów pedagogicznych, a potem dopiero tych zawodów, do których mogą one służyć przygotowaniem. Zawody te wcale nie pokrywają się z zawodem nauczycielskim.

II

Przedmiotem studiów pedagogicznych jest wszechstronne poznanie zjawiska wychowania. Wychowanie jest złożonym procesem składającym się z kilku warstw i odpowiednio do tego będącym przedmiotem badań różnych nauk. Jiako pierwszą warstwę możemy wyróżnić w wychowaniu warstwę psychofizjologiczną. Stanowi ona biologiczne podłoże wychowania. Wychowanie jako proces biologiczny znajdujemy u człowieka i u zwierząt. Przejawia się on w postaci opieki i „tresury”. Opiekę nad potomstwem obserwujemy nawet tam, gdzie, jak u owadów, prawie nieogra-niczenie panuje instynkt, a więc gdzie .nie można mówić o wychowaniu jako zamierzonej i nawet świadomej czynności. Ale już u ssaków i tym bardziej u człowieka opieka ma charakter czynności zamierzonej. To samo można powiedzieć o „tresurze”, której istota polega na stwarzaniu tzw. odruchów warunkowych, tzn. pewnych nawyków postępowania, prawie że automatycznie działających jako reakcja na pewne bodźce lub nawet na całe sytuacje, w których znalazł się osobnik. Stwarzanie takich nawyków

A

niewątpliwie gra ogromną rolę w wychowaniu człowieka, tak że „tresura” jest nieodzownym składnikiem wychowania nie tylko dziecka, lecz i dorosłego człowieka. Wspomnijmy chociażby naukę gry na fortepianie lub innym instrumencie muzycznym.