pedagog6

8 Pedagog

do poddanych i vice versa. I w tym względzie urobienie w swej najczystszej postaci, którą spotykamy u ludów pierwotnych, posiada tę samą strukturę, co cała kultura duchowa w społeczeństwach prymitywnych. Jest ona skrępowana i skazana na odtwarzanie odwiecznie przyjętych wzorów dlatego właśnie, że służy jako wyłączne narzędzie władzy. Tak więc religia jest przede wszystkim jako środek osiągnięcia władzy nad bogami, jako narzędzie dla zmuszenia tajemniczych sił nadprzyrodzonych do działania pomyślnego dla grupy społecznej i szkodliwego dla wrogów. Taka sama magia charakteryzuje twórczość artystyczną ludów pierwotnych: ażeby działać jako amulet, tzn. środek zabezpieczający od szkód i obiecujący pomyślność, obraz dzikiego zwierzęcia wyryty na ścianie jaskini lub na strzale-musi nie odchylać się od wzorca wypróbowanego w obyczaju. Grubym pierścieniem magii są otoczone również wiedza i myślenie ludów pierwotnych. Dążenie do władzy nad wrogimi siłami przyrody lub nad nieprzyjaciółmi wyprzedza rzeczywistą wiedzę o przyrodzie, a więc posiadaną siłę, pragnienie bezpieczeństwa jest jednak tak mocne i tak niecierpliwie żąda swego zaspokojenia, że myślenie logiczne zostaje odsunięte przez symboliczne myślenie paralogiczne, w którym wyobraźnia zastępuje brakującą wiedzę. Jeżeli takie magiczne myślenie nie daje prawdziwej wiedzy ani władzy nad przyrodą, którą osiąga się tylko przez poznanie rzeczywistych praw przyrody, to za to daje ono poczucie bezpieczeństwa i subiektywne poczucie siły, mające duże znaczenie w walce o władzę.

Podczas gdy wychowanie jako proces biologiczny (jako pielęgnowanie i tresura) jest przedmiotem badań fizjologii i psychologii wychowawczej, opierających się na ogólnej fizjologii względnie psychologii ujętej jako nauka biologiczna, wychowanie jako urabianie jest przedmiotem socjologii wychowawczej, będącej stosowaniem badawczych metod socjologii do zagadnień wychowania. I tak samo jak naturalistyczny biologizm, sprowadzając całe zjawisko wychowania do biologicznych procesów pielęgnowania i tresury, chce oprzeć pedagogikę wyłącznie na fizjologii i psychologii* / istnieje również w pedagogice kierunek, który można by nazwać socjo-logizmem, gdyż nie widząc w zjawisku wychowania nic poza urabianiem ujmuje on pedagogikę jako dział socjologii lub jako socjologię stosowaną. Do tego socj ologistyćznego kierunku należą autorzy bardzo różniący się pod względem politycznym, jak np. liberalny demokrata E. Durkheim we Francji, rzecznik narodowej pedagogiki w Niemczech E. Krieck, niektórzy przedstawiciele marksistowskiej pedagogiki w Rosji, jak np. A. Kałasznikow, autor już wspomnianej świetnej książki Socjologia wychowania. W Polsce socjologizm w nieco bardziej umiarkowanej odmianie reprezentowany jest przez takich autorów, jak F. Znaniecki, J. St. Bystroń, J. Chałasiński.