PICT6456

przyczyn, w lym pr/cdc wszystkim z rózmc w znj,nowancj przez badacza cji społecznej, a niekiedy także i różnic wynikających z ple. weku. wyks^Z nia. Uchodzenia, iip. Pamiętać należy, .z n.cchętmc mów,my o pewnych _sp* wach z ludźmi, gdy zdajemy sobie sprawę, ze mają nad nam, przewag i czujemy się cni nich uaalcżmen,. Dacje s,ę tak dlatego, ze problemy życiowi szczególnie osobiste , bolesne, lat w,ej jest omaw.ac. gdy różnica poziomu i_nlc’ Icktualncgo i kulturalnego badacz.,, respondenta mc są zbyt duże. Niektóre _p* bierny życiowe łatwiej naświetlać , ujawniać osobom w tym samym wieku i,_ci samej płci. np. niektóre informacje łatwiej jest przekazać osobom młodszym inne starszym a jeszcze inne kobietom bądź mężczyznom.

Nic sprzyja nawiązaniu bliskiego kontaktu mcwlaścwy wygląd zewnętrzny ankietera, czy styl jego bycia. Pomijając przypadki szczególnych środowisk wymagających wręcz dostosowania się do nich. by nawiązać z nimi kontakt (np! młodzież z określonych subkultur), badacz informujący, że reprezentuje taką bądź inną instytucję prowadząca badania, np. uniwersytet czy jakąś instytucje, powinien zaświadczać to swoim wyglądem zewnętrznym Długowłosi, brodaci! niechlujnie ubrani i zaniedbani mężczyźni czy kobiety o ostrym makijażu, czy kolorze włosów, a także osoby zbyt ekstrawagancko ubierające się, już na pierwszy rzut oka mogą wzbudzać wątpliwości, czy są tymi. za których się podają. Czasem różnice poziomu intc|ck»"alncgo czy kulturalnego, maniery, strój czy zachowanie ankietera dowodzą, że należy on do innego świata, innej klasy czy grupy społecznej, a to utrudnia nawiązanie bliskiego kontaktu. Badacz zbyt elegancko ubrany, zbyt uprzejmy, zachowujący się inaczej i mówiący językiem odbiegającym od używanego przez respondenta budzi także nieufność a niekiedy nawet skłania do przyjęcia postawy agresywnej wobec prowadzącego wywiad. Wszystko to razem powoduje niechęć do udzielania wywiadu i odpowiedzi na stawiane pytania badawcze a nawet do celowego ich fałszowania. Wątpliwości i nieufność respondentów rodzi także niekompetencja ankietera, a w szczególności mała znajomość problematyki badawczej i wynikające stąd nieprzemyślane bądź źle formułowane pytania.

Korzystny wpływ na wytworzenie klimatu sprzyjającego przeprowadzeniu wywiadu, wywiera powiedzenie kilku zręcznie dobranych słów czy zdań na temat respondenta, czy środowiska. Może to być miłe stwierdzenie o czystości mieszkania, pięknych meblach, dobrze wychowanych dzieciach, estetycznie ogrodzonym obejściu domu, pięknym ogrodzie, itp. Sztuka polega na „trafieniu w punkt honoru respondenta i na wyważeniu tonacji zachwytu, aby nic zabrzmiało to fałszywie i sztucznie. (łiodzi o naturalne „wprzęgnięcie” respondenta w jego późniejszą rolę, tj. w rolę osoby udzielającej odpowiedzi na stawiane pytania.

Przeprowadzający wywiad lub rozmowę powinien rozpocząć od stawiani-^pytI‘" Pustych, niesprawiających kłopotu respondentowi i niowywołując,w^h złych skojarzeń czy podejrzliwości. Pamiętać ciągle należy, aby poziom trudna '• ^{onna 1 ,rc}ść pytań była dostosowana do poziomu umysłowego rozmówcy

Unikanie pojęć niezrozumiałych, abstrakcyjnych i zbyt unaukowionv<* • _/CZCgólnic istotne w przypadku przeprowadzania wywiadu / mahSi!¹⁰ Tikn taktyka, wraz z uprzednio stworzoną atmosferą życzliwokH _/VJa udzielaniu przez respondentów szczerych odpowiedz.    ^fania-

^5,1 Prowadząc wywiad, ankieter powinien kontrolować jego przebiec, kol™ _M zadawanych pytań oraz swoje reakcje na odpowiedzi respondentów. N_łc «££ stwarzaniu przyjacielskiej atmosfery okazywanie wzburzenia, nawet wówcbTS ankieter jest zbulwersowany tym co usłyszał od respondenta. Jego głównym 'J2 nicm jest ułatwienie i umożliwienie respondentowi udzielenie odpowiedzi czC wyrażenie swojej opinii. Powinien zwracać przede wszystkim uwagę, czy respondenci zrozumieli pytania w sposób właściwy i czy udzielają odpowiedzi w miarę zgodnych z treścią pytania. Zdarza się przecież, że respondenci, w szczególności gdy są nimi dzieci, nic rozumieją pytań lub niewłaściwie odczytują ich sens w wyniku czego udzielają odpowiedzi niezgodnych z ich założeniem. Jeżeli tak sic zdarza, ankieter powinien wyjaśnić respondentowi, sens pytania, bądź sformułować je w taki sposób, aby zrozumiał pytanie i mógł na nie udzielić odpowiedzi zgodnie z. wiedzą i jego założeniem. Problem ten pojawia się głównie przy wywiadzie swobodnym, a także i wtedy, gdy ankieter formułuje pytania otwarte.

Prowadzący wywiad powinien wykazać dużo cierpliwości i taktu wysłuchując odpowiedzi, opinii i poglądów respondentów niezależnie od tego. czy są one zgodne czy też odbiegają w większym bądź mniejszym stopniu od treści pytania. Nie można dopuścić do sytuacji, aby respondent był przeświadczony, że ankieter go nic słucha i że mówi w „próżni". Respondent musi być przeświadczony, że jego odpowiedzi są odbierane z zainteresowaniem, że są ważne i mają podstawowe znaczenie dla wyników prowadzonych badań. Okazywane przez ankietera zniecierpliwienie, znudzenie, bądź ponaglanie i upominanie respondenta w trakcie jego wypowiedzi, nie sprzyja uzyskiwaniu szczerych odpowiedzi. Takie zachowanie ankietera może spowodować, że respondent będzie starał się przejaskrawiać ważność i znaczenie niektórych zdarzeń czy wydarzeń. Będzie je opisywał ciekawiej i barwniej, myśląc, iż w ten sposób spowoduje większe zainteresowania nimi ankietera. Powodować to może także pomijanie bądź pomniejszanie przez respondenta innych, bardziej istotnych i znaczących wydarzeń i wyolbrzymianie mało znaczących epizodów.

Należy jednak pamiętać, że dobry kontakt z respondentem i dobry początek wywiadu, to tylko warunek konieczny, lecz niewystarczający do uzyskania szczerych a zarazem wyczerpujących wypowiedzi na badany temat.

3.5. Pozyskiwanie wyczerpujących wypowiedzi

Stwarzanie przyjaznej atmosfery powinno sprzyjać uzyskiwaniu szcztr> eh Spowiedzi. Ale oprócz szczerości równic ważne jest spowo cwanie, a .