plik4

lowott. lak zwaną sdmttfk poetry oraz mitologią ,

1 wynalazków cywilizacyjnych”. Wśród mniej dyskusyjny ^ awangardy wymienia się prezentyzm. lo jest zwtą** , ,_ęr_ ^ śclą 1 poszukiwanie środków artystycznych związanymi z |_m ^ współczesności*⁰. Dostrzega się dążenie do programów ości | _nych uzasadnień działań twórczych, skłonność do występowania go oraz wspólnotę generacyjną”. Podkreśla się wreszcie wi_{tź awa}^ z problematyką społeczno polityczną, co pozwala niektórym teoretykom ^ w awangardzie formację sztuki nowoczesnej związaną z rewolucjonizmem ^ nym. a więc - sztukę uspołecznioną”.

Poszczególne właściwości brane pod uwagę przez teoretyków awangard)- dla ^ rowanla przedmiotu Ich refleksji, w większości przypadków nie dotyczą jednaką zakresu zjawisk uznawanych przez danego badacza za awangardowe, lecz wi^ ^ z pojedynczymi prądami awangardowymi lub ze zjawiskami także spoza obszaru gard)-. Wskutek tego zakres budowanego pojęcia awangardy staje się Już to zbyt., sld. Już to zbyt szeroki.

Trudność ta Jest rozwiązywana poprzez sformułowanie hipotezy. Iż nie poszczególne cechy, lecz ich zbiory, konfiguracje cech. definiują pojęcie awangardy. Oznacza to.fc poszczególne wtaśdwośd. wzięte z osobna, nic są cechami przysługującymi wyłącznie awangardzie, że denotują zjawiska także spoza jej obszaru, natomiast za fenootn awangardowy uważa się każde zjawisko, które posiada wszystkie wskazane w definicji cechy (gdy tworzymy klasyfikacyjne pojęcie awangardy) bądź - pewną Ich tatę (gdy budujemy pojęde typologiczne).

Koncepcje, które próbują definiować pojęcie awangardy za pomocą pojedynczych ad. grzeszą oczywistą jednostronnością wniosków. Dotyczy to Petera Burgera, zwolenr* ka instytucjonalnej koncepcji sztuki, który uważa awangardę za atak na tę Instytucję. eliminując, mimo woli. z kręgu sztuki awangardowej fowizm. ku* bizm. ekspresjonizm i wiele Innych tendencji”. Dotyczy to także Johna Weightmana. według którego awangardę można zdefiniować przypl-wjłc jej Irracjonalizm oraz nihillstyczną postawę wobec wszelkiej tradycji w imię wyłącznego nastawienia na teraźniejszość 1 przyszłość⁵ . W kręgu tak rozumianej awangardy nie znajdują dla sle-

blc miejsca, na przykład, racjonalistyczne I bynajmniej nic nlhi-łlstyczne ugrupowania konstruktywlstów. Zbyt uproszczone są także koncepcje badaczy, którzy widzą awangardę jako zespolenie poszukiwań artystycznych oraz społecznego rewolucjonizmu w postawę, w której .zaczyna się realizować wewnętrzna jednoś ć społecznych celów sztuki i rewolucyjnych dążeń klasy robotniczej*¹³. Takie stanowisko również usuwa z obszaru awangardy fjawlska powszechnie za awangardowe uważane.

Wszystkim tego rodzaju poglądom trzeba zarzucić nadmierny dogmatyzm wyborów. Proponowane w nich definicje pojęcia awangardy są oczywiście definicjami projektującymi {a w najlepszym razie regulującymi), a nie - sprawozdawczymi.

Ale I roztrzygnlęcia posługujące się przy definiowaniu pojęcia awangardy konfiguracjami cech nie są wolne od wad. Niektóre bowiem z wymienionych wcześniej cech przypisywanych awangardzie nie dają się połączyć ze sobą w konfigurację, gdyż pozostają one wobec siebie w relacji wykluczenia (na przykład: racjonalizm 1 Irracjonalizm. nihilizm 1 apologla czynu, et cetero).

•Konstruowane konfiguracji. a wraz z nimi 1 pojęcie awangardy, okazują się wskutek tego/ftlespójne. Powslaje w efekcie sytuacja, w kiórcj. jeśli pragniemy uniknąć niespójności. możemy definiować awangardę tylko za pomocą cech najogólniejszych, a te wyznaczają zakres za szeroki w stosunku do nowej sztuki 1 niewiele mówią o jej konkretnych przejawach. Natomiast cechy bardziej szczegółowe, pozwalające naprawdę oświetlić badany przedmiot, łączą się w konfiguracje, które denotują Już tylko pojedyncze nurty sztuki awangardowej. W ten sposób rezultat nie różni się specjalnie od tego. Jaki osiągamy, definiując awangardę za pomocą pojedynczych własności. Prowadzi to ostatecznie do konkluzji, że nie można zbudować klasyfikacyjnego pojęcia awangardy. Niemożliwe jest też zbudowanie pojęcia typologicznego. ponieważ zbyt wiele cech wyklucza się wzajemnie.

W tej sytuacji pozostaje więc podzielić awangardę na odmiany. Wówczas pewna (niewielka) grupa cech charakteryzuje awangardę jako całość (ale bez pretencjl do Jej dokładnego definiowania). natomiast pozostałe cechy dotyczą Już tylko poszczególnych odmian. Inaczej mówiąc, każda odmiana defi-