etno (7) []

Symbole mitologiczne funkcjonują w taki sposób, bv jednostkowe i społeczne uchowanie człowieka oraz w światopogląd (aksjologicznie zorientowany model świata) wzajemnie się wspierały w ramach jednolitego systemy Mit objaśnia i sankcjonuje istniejący porządek społe^y 1 kosmiczny w takim rozumieniu, jakie jest właściwe dla danej kultury; mit tak objaśnia człowiekowi jego samego i otaczający go świat, aby porządek ten podtrzymać. Jed. nym z praktycznych sposobów owego podtrzymywani porządku jest właśnie odtwarzanie mitów w regularnie powtarzających się rytuałach.

Również i tym razem rzecz nie sprowadza się do obrzędy, wej magii: między wyobrażeniami o otaczającym świeci? i normami postępowania wytwarza się swego rodzaju mitologiczny stan równowagi, który „metafizycznie” wpływa m wzmocnienie harmonii społecznej i naturalnej, duchowej i społecznej równowagi. Między „objaśnieniem” świata (do czego tpowadzalo się pojmowanie mitologii w XIX w.) i pragmatyczną funkcją podtrzymywania społecznego i naturalnego porządku (kosmosu) ustalił się rodzaj „sprzę. i żenią zwrotnego”, upewniającego przywrócenie jedności i uporządkowania świata, gdyby stany te zostały zakłó* ¹ cone. Podkreślamy raz jeszcze, że chodzi tu o samą koncepcję mitologiczną, o pierwotną ontologię, a nie o obrzę- | dy okresowo powtarzane w tym celu.

W literaturze etnograficznej, szczególnie tej o nastawieniu psychoanalitycznym, podkreślane jest znaczenie mitu w rozwiązywaniu psychicznych stanów krytycznych, zwłaszcza tych, które powstają w przełomowych chwilach życia (tak zwany „uraz narodzin”, ambiwalentny stosunek do rodziców, dojrzałość płciowa i przejście do męskiej grupy dorosłych, śmierć członka rodu itd.) i którym towarzyszą odpowiednie „obrzędy przejścia” (mythes et ri-tes de passage, według terminologii Van Gennepa).

Nie należy przy tym upominać, te mity i obrzędy mają oddziaływać na indywidualną psychikę głównie w celu przystosowania jednostki do społeczności, przekształcenia jej energii psychicznej na — w określony sposób pojmowane — potrzeby społeczne.

Znacznie bardziej niż na ułożenie harmonijnych stosunków między jednostką a społecznością mit nastawiony jest na harmonizację kontaktów grupy społecznej z przy-

j. Mit jest głęboko społeczny, a nawet socjocentrya-

*    gdyż obowiązująca w nim skala wartości określana pi przez wspólny interes rodu, plemienia, miasta, pań-

^fantastycznych obrazach mitologii odbijają się szero-_kc realne obrazy otaczającego świata. W takim odzwier-.j^leniu rzeczywistości w micie zawarta jest nawet szczelna „pełnia”, jako że wszelkie—nawet najmniej istot-realia naturalne i społeczne muszą być zakorzenione

_#    micie, winny znaleźć w nim swoją przyczynę, uzasad-„jenie i sankcję, wszystkie powinny mieć w pewnym sensie swój własny mit. Jednak charakter odwzorowania rzeczywistych form życia w mitach jest pod wieloma wzglę-fjaini zdeterminowany, jak wspominaliśmy, projekcją cech judzkich i stosunków rodowo-plemiennych na świat przyrody oraz, na odwrót, przedstawieniem społeczności i kultury w terminach naturalnych, rozlicznymi osobliwościami pierwotnej logiki, jak również wysiłkiem przezwyciężenia, bodaj nawet złudnego, podstawowych antynomii ludzkiej egzystencji, niezbędną harmonizacją stosunków między jednostką, społecznością i naturalnym otoczeniem. Charakter odbicia rzeczywistości w mitach jest ponadto uwarunkowany tym, że każda mitologia tworzy pewien zamknięty system symboliczny, w którym współzależność znaczących bardzo mocno wpływa na stosunki między obrazem a denotatem. Mitologiczny obrazowy sposób myślenia cechuje, poza tym, znaczna elastyczność i swoboda, tak że homologia struktury społecznej i symbolicznych konfiguracji może być bardzo przybliżona, a także zmieniona, odwrócona itp.

Jak już wskazywaliśmy, mit — przełamując przyjęte formy życia — tworzy coś w rodzaju nowej fantastycznej .wyższej rzeczywistości", która w paradoksalny sposób postrzegana jest przez nosicieli odpowiedniej tradycji mitologicznej jako prażródło i idealny pierwowzór (to jest „archetyp", ale nie w Jungowskim, a w najszerszym znaczeniu tego słowa) tych form życiowych. Tak więc modelowanie stanowi swoistą funkcję mitu.

W praktyce modelowanie mitologiczne dokonuje się przez opowiedzenie (narrację) niektórych zdarzeń z przeszłości (tylko w niektórych późnych systemach mitologicznych — w tzw. mitach eschatologicznych — częściowo

14* SU