Zarys teorii literatury7

brażeó i przyzwyczajeń jednostki), ale o sposób organizacji wypowiedzi, taki sposób, który by kierował uwagę odbiorcy na same znaki, ich układ, ich właściwości brzmieniowe i semantyczne. Nie chodzi więc jedynie

(o przekazanie określonych treści, ale o takie ich przekazanie, by zwrócić uwagę adresata na to, jak wyrażają się w języku, w jaki sposób są w nim utrwalone. Dzieje się tak szczególnie wtedy, gdy język traktowany jest w sposób, który odbiega od schematów normalnej potocznej komunikacji, a więc kiedy jego aktywność w wypowiedzi wzrasta, kiedy staje się bardziej widocznym, np. przez rytmizację czy szczególnie silne nasycenie metaforami, odbiegające od potocznie przyjętych zwyczajów. W zasadzie więc funkcja estetyczna najpełniej się realizuje w utworach poetyckich.

Funkcja poetycka nie jest sprawą ozdóbek, ornamentacji. Jest przede wszystkim zjawiskiem semantycznym. Wypowiedź, w której zajmuje ona pozycję dominującą, znaczy inaczej niż wypowiedź, w której dominuje inna funkcja. Dzieje się tak również wtedy, gdy każda z tych wypowiedzi oznacza w zasadzie to samo. Załóżmy, że ktoś chciałby na zwykłą komunikatywną prozę przełożyć następujący dwuwiersz Słowackiego:

Trzy razy księżyc odmieni! się zloty.

Jak na tym piasku rozbiłem namioty.

(J. Słowacki Ojciec zatlźumionycb')

Treść tego dwuwiersza oddać można w słowach: „Minęły trzy miesiące, jak na tym piasku rozbiłem namioty**. Mimo że sens parafrazy i oryginału jest identyczny, są to całkowicie różne wypowiedzi. Różne nie tylko dlatego, że oryginał jest zorganizowany wersyfikacyjnie, wyposażony w rym itp., podczas gdy „przekładowi** tych rzeczy brak. Różne przede wszystkim dlatego, że „minęły trzy miesiące...**, chociaż oznacza to samo, jest bez porównania uboższe od „trzy razy księżyc odmienił się złoty...**. Tekst Słowackiego nie tylko informuje o pewnym zdarzeniu (nasza parafraza podjęła wyłącznie zawartość informacyjną tego zdania), ale informuje w ten sposób, że sam kształt tej informacji przyciąga uwagę czytelnika. Peryfrastyczne określenie upływu trzech miesięcy wprowadza istotne odcienie znaczeniowe, wprowadza w aurę stylistyczną poematu, już swym kształtem wnosi pewną wiedzę o pod miocie-boli a terze, wyrażającym się w sposób orientalny. Aktywność języka jest więc w poetyckim tekście Słowackiego dużo większa i wyrazistsza niż w tekście proza—