poetyka005

się tym razem w planie psychologii, można dostrzec w wyżej przykładzie z Mitią Karamazowem (którego st byl szczegółowo opisywany, lecz równocześnie przer było przedmiotem jego największego zmartwienia i do czego wracać nieustannie w myślach)⁷. W istocie rzeczy, możemy że przy opisie Miti nakładały się dwa odrębne punkty widzeniu¹⁵''? analizowaliśmy przy opisie planu psychologii: punkt widzenia ófr* wnątrz (zakładający opis stanu wewnętrznego postaci) oraz z zewń*' czyli wyobcowany punkt widzenia, wykorzystujący pozycję *** obserwatora (zakładający wręcz niemożliwość opisu stanu w postaci). Wskazane współwystępowanie obserwujemy w og całej narracji, gdy mowa o Miti, jednak z całą oczywistością manifest się ona tylko wówczas, gdy owe punkty widzenia wchodzą w otwarć konflikt przecząc sobie nawzajem⁸.

Plan perspektywy czasowo-przestrzennej. Nakla- ! danie się punktów widzenia (postaci i narratora) różniących się w czasie I było już przedmiotem naszego zainteresowania przy opisie problemów I kompozycyjnych związanych z czasem. Mamy tu na uwadze ten'przyv. I padek, kiedy nakłada się pozycja czasowa pewnego opisywanego boba- § tera (jego „teraźniejszość”) oraz czasowa pozycja opowiadacza znające.; \ go dalszy przebieg wydarzeń (i odpowiednio patrzącego na bohatera | z jego przyszłości)’ - opis prowadzony jest tutaj przy tym z równoczes-nym wykorzystaniem obu tych pozycji. Przypadek ten można z dużyńj 3 uzasadnieniem rozpatrywać jako nakładanie się zewnętrznego (w stosun- ? ku do opisywanych wydarzeń) i wewnętrznego punktu widzenia narta- ";| tora, jednak tym razem manifestującego się w planie charakterystyki :< czasowo-przestrzennej.

Plan frazeologii. Współwystępowanie zewnętrznej i wewnętrznej pozycji autora wobec pewnej postaci było analizowane wyżej ns przykładzie tych tekstów, w których opis prowadzony jest równocześnie w dwóch planach - w planie mowy autorskiej i w planie indywidualnej frazeologii którejś z działających postaci. Przypomnijmy przytaczane

¹ Staraliśmy się zademonst ⁵ Zob. rozdz. El książki.

-    -    -    _^,ego i wewnętrz-

wyraźnie zajmuje

H książki. ^ _iIl0mu_KaucKyccmed^^fS^ ycneHCKHB: CeM“

zaistmenia ^W",_{dnak wskazad}, w tekście językowym. Należy J _jsze raczenie osiada wcale nie md* ^J

przedstawionym :„ao obserwatora:

widzenia taki _{się myao}wa f}_n/.-j światem, który przedstawia, znajduj _przez okno. taki sposób patrzy on na ten świat jak g" _wistości _ _p0-    ,,

wobec prezentowanej rzeC^ _odrodzeniaj 0CUfl

sztuk plastycznych.    zasadniczo od-

wcześniejsza sztuka charakteryzuje si? . _{sobie slebie} artysty. Starożytny artysta me wyobf ^ _ _sytuuj_e prezentowanym w dziele, lecz - na o _{śwja[ wokóJ}    ,

wewnątrz tej rzeczywistości: prezentuj . _{w ten sp0}. nie zaś z jakiejś wyobcowanej pozycji. ZaJ’    _u

wewnątrz prezentowanej rzeczywistości¹ •

I

495