polski ubior7

zbiorowe z grupami dworskich dostojników i szlachty w poważnych długich strojach zdradzających wpływy wschodnie. Malownicze ubiory wschodnie zostały przedstawione także w ołtarzu w Pławnie i późniejszej wiclofigurowej kompozycji na płycie Lamentu opatowskiego, należącej do nagrobka kanclerza Krzysztofa Szydłowieckicgo. Na płaskorzeźbie tej płyty prezentowane są renesansowe ubiory włoskie i wzorowane na modzie wschodniej ubiory węgierskie. Wpływy wschodnie w ubiorze, widoczne zarówno w^r kroju, barwie, jak i wykończeniu odzieży, pojawiają się znacznie częściej w zabytkach ikonograficznych 2 połowy XVI w. niż w 1 połowie stulecia. Potwierdzają to malowidła przedstawiające króla z rodziną i świtą dworską, portrety fundatorów obrazów ołtarzowych, a także portrety mieszczańskie.

Cennego materiału do studiów' nad ubiorem polskim epoki renesansu dostarczają drzewory ty przedstawiające sceny zbiorowe z posiedzenia sejmu polskiego, włączone do Zbiorów praw i przywilejów koronnych. Tego typu ilustracje drzeworytowe zdobią Statuty Łaskiego z 1506 r., Statuty Herburta z 1570 r. i Statuty Sarnickiego z 1594 r. Na ich podstawie można śledzić ewolucję stroju polskiego XVI w. Równie cenne w badaniach nad ubiorem są grafiki książkowe z portretami autorów książek. Oczywiście portretowani zawsze noszą odświętny strój, zawierający istotne elementy mody renesansowej.

Ubiory kobiece W’ XVI w. nie zachowały się w ikonografii tak licznie jak ubiory' męskie. Poza Kodeksem Baltazara Behema długie czarne szaty kobiece ze spływającymi rańtuchcm (długi szal narzucony na głowę nakrytą czepcem) odtworzone zostały w portretach fundatorek w dziełach polskiej sztuki cechowej oraz w miniaturach z lat 1530— 1532, ilustrujących Liber geneseos rodziny Szydłowieckich.

Bardzo bogate co do ilości przekazów o ubiorach są źródła pisane, a zwłaszcza inwentarze pośmiertne ruchomości mieszczańskich. Wprawdzie w pierwszej połowie XVI w. redagowane były po łacinie, ale wobec braku odpowiednich określeń łacińskich, a może dla lepszej orientacji spadkobierców, dodawano w tekście aktualne polskie nazwy ubiorów. Inwentarze pracowni rzemieślniczych podają na przykład nazwy i rodzaje wyrabianego obuwia, posiadanych na

57