polski ubior8

wane spódnice przyozdabiały równie pięknymi i bogato haftowanymi zapaskami (fot. 80). Tylko w spisach majątkowych zamożnych pa-trycjuszek wymieniane są rogówki, pod które najczęściej wkładano podszyte futrami lub „pikowane na bawełnie" spódnice, równocześnie zakładając pod nie spódnice płócienne lub dymowe. Do haftowanych spódnic mieszczki i kobiety z ludu często wdziewały haftowane gorsety (bez rękawów), nadające ich sylwetkom ładną, smukłą linię (fot. 80, 81).

W drugiej połowie XVIII w. spisy mieszczańskie wyszczególniają stanik, zwany popularnie karoczko. Nazwa pochodzi od wciętego, z długimi rękawami stanika francuskiego caraco. Polskie ubiory typu caraco składały się z wielu wąskich części, które umiejętnie rozszerzone dołem tworzyły równą, falującą baskinkę (fot. 82). Zdobiono je dużym, z tyłu układającym się w fałdy i zaokrąglonym kołnierzem. Caraco w najrozmaitszych uproszczonych formach spotyka się często w ubiorach mieszczańskich od lat osiemdziesiątych (fot. 83), a w strojach mieszczek żywieckich jeszcze przez cały wiek XIX, a nawet i XX.

Inną typową dla stroju mieszczańskiego formą odzieży były zakładane na gorsety jupki, których aż dwa rodzaje wymienia J. Kito-wicz. Pierwszy rodzaj to jupki krótkie, z rękawami po łokieć, fałdującym się tyłem i przestronnymi połami. Opis ten całkowicie odpowiada francuskim kazakinom z lat trzydziestych XVIII w., tym bardziej że pamiętnikarz stwierdza, iż do krótkich rękawów przypinano „mankiety wielkie gazowe z koronkami, podwójne" zwane „angażantami". Jupeczki takie stanowiły wraz ze spódnicą (często szytą z tej samej tkaniny) wygodny dezabil letni, noszony przeważnie z muślinową chustką skrzyżowaną na piersiach. Jupki mieszczańskie odbiegały nieco od swych francuskich pierwowzorów, wykazując cechy rodzime, wyrażające się w rozszerzonych i zwisających długich rękawach oraz w dużych kołnierzach. J. Kitówicz pisał: „te jupeczki były w stan wycinane, opięte, na guziczki z przodu zapinane, z rękawkami do pięści sięgającymi". Jupki zimowe podszy-

136. Kontusik ze zwisającymi rękawami, pod nim suknia sak na owalnej rogówce

118