Potkowski (22)

Koncepcje i postulaty Wicłefa propagowane byty w masach ludowych przez „ubogich kapłanów” - duchownych i świeckich kaznodziejów, którzy wędrując po kraju głosili ,,ewangelię” i „prawo Chrystusa”. Była nim doktryna apostolskiego ubóstwa połączona z gwałtownymi atakami na hierarchię kościelną i papiestwo. Wędrownych kaznodziejów nazywano także lollardami. Znajdowali się wśród nich ludzie głoszący hasła radykalnych reform społecznych. John Bali, działający od roku 1356 w hrabstwie Essex i Norfolk, w jednym ze swych kazań, zanotowanym przez współczesnego kronikarza, powiadał: „W Anglii dopóty nie będzie lepiej, dopóki wszystko nie stanie się wspólną własnością i nie będzie ani poddanych, ani szlachty; kiedy wszyscy będziemy sobie równi, a szlachta straci nad nami swą władzę”.

Prowadzona wśród mas ludowych agitacja loliardów doprowadziła do wybuchu w 1381 roku powstania chłopskiego, skierowanego przeciw szlachcie, możnym i bogatemu duchowieństwu. Powstanie to zostało niebawem krwawo stłumione. Fakt ten jednak nie przerwał działalności loliardów w Anglii. Nowy konflikt między monarchią a kurią rzymską od 1390 roku ożywił ich działalność. Pięć lat później (1395) sir Ryszard Stury przedstawił w parlamencie „konkluzje” loliardów zawierające obok tez o ubóstwie kościoła i duchowieństwa zaprzeczenie transsubstancjacji i odrzucenie kościelnych praktyk kultowych, a także postulaty dotyczące spraw polityczno-gospodarczych (odrzucenie wojen, potępienie zbytku).

Masowe prześladowania loliardów rozpoczęły się po roku 1400, kiedy nowy król angielski Henryk IV - odwdzięczając się arcybiskupowi Canterbury Tomaszowi Arundelowi za pomoc w uzyskaniu tronu - wydał sławny akt „De combu-rendo haeretico”, przyznający kościołowi pomoc władz świeckich w tropieniu heretyków. Część loliardów znalazła i wówczas jeszcze możnego protektora w osobie Jana 01dcastle’a, lorda Cobham. Dopiero jego stracenie (1417) na rozkaz króla, jako „zdrajcy i heretyka”, położyło kres jawnej działalności loliardów. Resztki ich przetrwały w ukryciu do czasów reformacji.

Ośrodkiem ostatniego z wielkich ruchów heterodoksyjnych średniowiecza stały się w początkach XV wieku Czechy. Zaostrzające się tutaj od początków XVI wieku antagonizmy klasowe pogłębiały jeszcze przeciwieństwa narodowe -wzrastał opór ludności czeskiej przeciw niemieckim feudałom i bogatemu mieszczaństwu. Już w drugiej połowie XIV wieku nasiliła się tutaj działalność kaznodziejów i reformatorów kościelnych - takich jak Konrad Waldhauser, Jan Milicz z Kromieryża, Maciej z Janowa, Tomasz Sztitny i inni - którzy szerzyli hasła apostolskiego ubóstwa, występowali przeciw luksusowemu trybowi życia kleru i bogaczy, potępiali demoralizację duchowieństwa, piętnowali wyzysk ubogich przez bogaty patrycjat i feudałów, domagali się likwidacji klasztorów, odrzucali kult świętych i relikwii.

Na początku XV wieku jednym z przywódców owego religijno-narodowego ruchu reformacyjnego w Czechach stał się Jan Hus (1369-1415), profesor Uniwersytetu Praskiego i kaznodzieja czeskich mieszkańców Pragi. Nie bez wpływu

nrniiMgm

625