Scan (18)

Działanie statusu społecznego. Wpływ na innych ludzi 445

Istnieje podstawa do przypuszczenia, że dalsze badania ujawnią rozmaite proporcje osób wpływowych o nastawieniu lokalnym i kosmopolitycznym w rozmaitych rodzajach struktur istniejących w społecznościach lokalnych. Taki wniosek nasuwają w każdym razie prowadzone obecnie badania Dorothy S. Thomas, Thomasa C. Cochrana i innych^{1 2 3} nad technologicznymi i społecznymi przemianami, jakie na przestrzeni minionych pięćdziesięciu lat dokonały się w jednym z miast Pensylwanii. Wynikiem przeprowadzonej przez nich szczegółowej analizy historycznej i socjologicznej jest stwierdzenie, że miasto to zamieszkiwały dwa odrębne typy ludności: „stali mieszkańcy oraz grupa migrująca, która nieustannie napływała i odpływała'⁵. Na podstawie surowych obliczeń statystycznych przepływu ludności w innych miastach amerykańskich badacze stwierdzają dalej, że jest to sytuacja dosyć powszechna. Jest całkiem możliwe, że w pierwszej, stosunkowo stabilnej, grupie znalazły się osoby wpływowe typu lokalnego, w drugiej zaś, względnie nietrwałej - kosmopolici. Rozmaite typy społeczności mają prawdopodobnie odmienne proporcje tych dwu rodzajów' ludności oraz osób wpływowych.

Inne, niedawno przeprowadzone badania wykazały w sposób bardziej bezpośredni, że proporcje i sytuacje społeczne tych dwu typów osób wpływowych zmieniają się wraz ze zmianami struktury społeczności. Eisenstadt stwierdza na przykład, iż w tradycyjnej społeczności Jemenu nie występuje prawie zupełnie typ kosmopolityczny, choć w innych badanych spoiecznościacii zarównu kosmopolici, juk i ludzie o nastawieniu lokalnym odgrywają swe charakterystyczne role⁴. David Riesman opierając się na badaniach Stouf-fera nad swobodami obywatelskimi, wskazuje, jak mogą się różnić role lokalnych i kosmopolitycznych osób wywierających wpływ w rozmaitych strukturach społecznych. Kosmopolici obejmujący stanowiska formalnego przywództwa mogą, wedle niego, stać się „ludźmi środka”, jeśli chodzi o rozpatrywane poglądy, ponieważ znajdują się jednocześnie pod naciskiem tolerancyjnej elity i nietolerancyjnej większości. Stają się zatem mniej tolerancyjni od swoich dawnych kolegów, bardziej zaś od swych własnych wyborców. W wyniku odmienności kontekstu strukturalnego kosmopolici piastujący stanowiska przywódców w społeczności lokalnej (sami bardziej od innych mieszkańców „tolerancyjni” w kwestii swobód obywatelskich) mogą się znajdować w trudniejszej sytuacji na południu USA aniżeli na wschodnim czy zachodnim wybrzeżu. Stouffer stwierdził bowiem, że we wszystkich kategoriach wykształcenia - z wyjątkiem wyższego - ludzie z południa są znacznie mniej tolerancyjni w kwestii swobód obywatelskich niż mieszkańcy północy o tym samym wykształceniu. „Oznacza to - jak powiada Riesman - że na południu człowiek z wyższym wykształceniem jest pod tym względem wyraźnie odcięty od reszty społeczności, włącznie z ludźmi mającymi niepełne wyższe wykształcenie. Chociaż bowiem wykształcenie wszędzie wiąże się ze wzrostem tolerancji, gradacja jest znacznie łagodniejsza na północy. To samo dotyczy również wielkich skupisk miejskich na południu w zestawieniu z mniejszymi ośrodkami w tym rejonie USA, chociaż na wschodzie także istnieją w tym względzie poważne różnice”⁵.

Powyższe dane empiryczne (od niedawna dopiero systematycznie gromadzone) wskazują, że pojawienie się tych dwu typów osobistości wpływowych zależy od charakterystycznych cech otaczającej struktury społecznej, wraz z jej specyficznymi wymogami funkcjonalnymi.

1

oświatową. W pewnej społeczności osoby wpływowe, „żywo zainteresowane sprawami lokalnymi, czuły się zobligowane do nieustannej kontroli wszystkich funkcji społecznych oraz decydowania o przyjęciu albo odrzuceniu kierunku polityki oświatowej, w zależności od tego, czy wydawał się on zgodny, czy też niezgodny z powszechnie uznawanymi wzorami [w społeczności lokalnej - R.K.M.\. [Inny] okręg szkolny stanowił natomiast obszar «luźno» zorganizowany i to w znaczeniu szerszym niż tylko geograficzne. Ludzie, którzy ze względu na swoją pozycję społeczną i ekonomiczną mogliby wywierać wpływ, nie byli tak bardzo zainteresowani sprawami lokalnymi. W rezultacie polityka kierująca funkcjonowaniem szkół średnich nie musiała stanowić wiernego odzwierciedlenia jednomyślnej opinii wpływowych grup w tej społeczności; spora liczba osób potencjalnie wpływowych mogła tym samym pozostawić kontrolę nad szkołami średnimi grupie obywateli, którzy tymi sprawami byli rzeczywiście zainteresowani.

Najlepszym miernikiem «luźności» albo «zwartości» struktury społeczności lokalnej jest zakres administracyjnych możliwości manewru”.

Badanie interakcji między grupami o różnym składzie osób wpływowych (lokalnych i kosmopolitycznych) stanowi zdecydowany krok naprzód, w porównaniu z koncepcjami przedstawionymi w tym rozdziale. Wyraźnym postępem jest także wprowadzenie pojęć „zwarta” i „luźna” struktura społeczna, które blisko wiążą się z pojęciami podstawowej orientacji: lokalnej i kosmopolitycznej osób zajmujących strategiczne pozycje. Warto zwrócić uwagę na to, że koncepcje „luźnej” i „zwartej” struktury społecznej zostały rozwinięte w sposób od siebie niezależny przez zespół prowadzący wspomniane wyżej badania oraz przez B. F. Ryana i M. A. Strausa w pracy The integration ofSinha-lese Society, „Research Studies of the State College of Washington” 1954, 22, s. 179-227, a zwłaszcza s. 198 i nast. i s. 219 i nast. Należy również podkreślić doniosły fakt - że koncepcje te powstały w trakcie systematycznych badań empirycznych. W pracach G. Simmla, autora niezliczonych znakomitych pomysłów, można znaleźć podobną nieco ideę „sztywnych” i „elastycznych” struktur społecznych (patrz jego esej przetłumaczony przez A. W. Smalla pół wieku temu - w tym wczesnym

2

   jałowym okresie, kiedy amerykańscy socjologowie z ambicjami intelektualnymi zmuszeni byli czerpać z intelektualnego kapitału socjologii europejskiej: The persistence of social groups, „American Journal of Sociology” 1898, 3, s. 662-698, 829-836 i „American Journal of Sociology” 1898, 4, s. 35—50). Oto maksymalnie zwięzła koncepcja, o której mowa: „Grupa może podtrzymywać swoje istnienie 1) dzięki nieustępliwemu utrzymywaniu sztywności i stabilności swej struktury, tak aby mogła stawić opór nadchodzącemu niebezpieczeństwu oraz zachować w stanie nienaruszonym układ swoich elementów, pomimo wszystkich zmian zewnętrznych; 2) dzięki maksymalnej zmienności swej struktury, tak aby szybko się mogła przystosowywać do zmian warunków zewnętrznych i kolejnych wymogów sytuacji” (The persistence, „American Journal of Sociology” 1898, 3, s. 831).

Pojęcia luźnej i zwartej struktury społecznej bliskie są sformułowaniom Simmla - ich implikacje są jednak zdecydowanie odmienne.

¹ T. C. Cochran Histoiy and the social Sciences, w: Relazioni del X Congresso Intemazionale di Ścierne Storiche, t. 1, Rzym, 4—11 września 1955, s. 487-488 na podstawie pracy S. Goldsteina Paltem s oflntemal Migration in Nonistown, Pennsyhania, 1900-1950, University of Pennsylvania 1953,

3

   t. (praca doktorska).

4

   S. N. Eisenstadt Communication systems and social stmcture: an exploraiory comparative study, „Public Opinion Quarterly” 1955, 19, s. 154-167. Autor badań przeprowadzonych w małym miasteczku na południu stwierdza, że nie da się tam wyróżnić naszych dwu typów osób wpływowych. Na obecnym etapie rozwoju badań nie wystarcza już jednak proste stwierdzenie występowania lub braku określonych typów osób wpływowych. Jest natomiast socjologicznie wskazane poszukiwanie takich cech struktury społecznej, które sprawiają, że owe typy ludzi wpływowych występują w odmiennych proporcjach. Patrz A. A. Fanelli A typology of community leadership based on influence and interac-tion within the leader subsystem, „Social Forces” 1956, 34, s. 332-338.

5

   Przytaczane wyżej wyniki pochodzą z pracy S. A. Stouffera Communism, Confonnity, and Civil Liberties, New York 1955; omawia je D. Riesman w artykule Orbits of tolerance, interviewers and eli-tes, „Public Opinion Quarterly” 1956, 20, s. 49-73.