SDC11734

Narodziny i upadek gospodarki RVNKOWB|

zasoby wolnej ziemi¹. */. do wybuchu pierwszej wojny światowej nie-wymagająra wysokich kwalifikacji %il«« robocza przemieszczała się bez ogranie /rA i aż do przełomu stuleci nie zajmowano się utrzymywaniem stabilności kumt walutowego. Istniała wolna poda/ ziemi, pracy i pieniądza. W konsekwencji nie można było mówić o żadnym samoregulującym się systemie rynkowym. Dopóki panowały takie warunki, ani człowiek, ani przyroda, ani organizacja handlu nie potrzebowały ochrony, jaką gwarantuje jedynie Interwencja.

Gdy tylko warunki te się zmieniły, musiała się pojawić ochrona społeczna. Niewykwalifikowane) siły roboczej nic można już było swobodnie uzupełniać t niewyczerpanego rezerwuaru imigrantów, natomiast ludzie o większych umiejętnościach stracili możliwość niczym nieograniczonego zasiedlania i użytkowania nowych ziem; ziemi i bogactw naturalnych przestało wystarczać, w związku z tym konieczne stało się ich oszczędzanie; wprowadzono też walutę złotą, żeby uniezależnić pieniądz od polityki i powiązać handel krajowy z handlem międzynarodowym. Wszystkie te przemiany sprawiły, że Stany Zjednoczone ostatecznie dogoniły stuletni rozwój Europy, Pojawiły się nowe instytucje: ochrona ziemi i ludzi ją uprawiających, zabezpieczenia społeczne dla pracujących, za pośrednictwem związków zawodowych i odpowiedniego ustawodawstwa, oraz bank centralny. Protekcjonizm w sferze walutowej pojawił się jako pierwszy: ustanowienie Systemu Rezerwy Federalnej miało pogodzić wymagania systemu waluty złotej z potrzebami lokalnymi; protekcjonizm w stosunku do pracy i ziemi nadszedł po mm. Dziesięciolecie dobrobytu, który obserwowano w latach dwudziestych, doprowadziło do kryzysu tak głębokiego, że w czasie jego trwania narodził się Nowy Ład, który zaczął budować wokół ziemi i pracy fosę - szerszą niż jakakolwiek znana w Europie. W ten sposób Ameryka w zaskakujący, jednocześnie pozytywny i negatywny sposób udowodniła naszą tezę, że rzekomo samoregulującemu się rynkowi musiała towarzyszyć ochrona społeczna.

jednocześnie protekcjonizm wszędzie budował twardą skorupę wokół wyłaniających się jednostek żyda społecznego. Taka nowa całość ulepiona była nadal z narodowej gliny, ale poza tym w bardzo niewielkim stopniu przypominała swoich poprzedników - niefrasobliwe narody z przeszłości. Nowy typ paAstwa, przywodzący na myśl swą _buJową skorupiaki, wyrażał jedność za pośrednictwem krajowego

ntcnind*³ zdawkoweg° ^cłl”^mionc8° *ypcm suwerenności bardziej ^drofnym i absolutnym niż kiedykolwiek wcześniej. Ów pieniądz _zn»jdował ftę również w centrum zainteresowania zewnętrznego, po-_nUrVvaż wchodził w skład międzynarodowego systemu waluty złotej _ podstawowego narzędzia gospodarki światowej. To właśnie pieniądz zaczął otwarcie rządzić światem - pieniądz o matrycy państwowej.

Ihki nacisk na instytucję państwa I waluty był nie do pojęcia dla liberałów- których umysły nie dostrzegały zwykłe prawdziwych cech £tviata. w którym żyli. Państwo uznawali za anachronizm, a waJuty krajowe traktowali jako niewarte nawet uwagi. Żaden szanujący się ekonomista ery liberalnej nie wątpił w ogromne znaczenie faktu, że różne kawałki papieru nazywano inaczej po różnych stronach granic, fsjjc nie wydawało się prostsze, niż zmienić jedną nazwę na inną przy Lykorzystaniu rynku dewizowego - instytucji, która musiała sprawnie funkcjonować, bo nie znajdowała się na szczęście pod kontrolą państwa czy polityków. Europa Zachodnia przeżywała nowe Oświecenie, L jednym z najczęściej rozważanych problemów była „plemienna” koncepcja państwa., którego rzekoma suwerenność stanowiła w ocenie liberałów kwintesencję zaściankowego myślenia. Do łat trzydziestych XX wieku ekonomiczny przewodnik Baedekera zawierał informację, że pieniądz jest jedynie narzędziem wymiany, a tym samym jest z definicji nieistotny. Martwy punkt umysłu handlowego był równie ślepy na fenomen państwa, jak i na fenomen pieniądza. Zwolennik wolnego handlu był nominalistą w odniesieniu do jednego i drugiego.

Ta więź miała ogromne znaczenie, ale pozostała w- opisywanym okresie niezauważona. Od czasu do czasu krytycy doktryny wolnego handlu, a także krytycy ortodoksyjnych doktryn pieniądza, aktywizowali się. prawne nikt nie dostrzegał jednak, że te dwa zbiory koncepcji wyrażały to samo przekonanie, tyle że innymi słowami. Nie potrafiono zrozumieć, że jeżeli jedna z tych koncepcji okazała się błędna, to i druga została automatycznie zanegowana. William Cunningham czy Adołph Wagner wykazywali błędy w rozumowaniu zwolenników kosmopolitycznego wolnego handlu, ale nic łączyli ich z pieniądzem. Z drugiej strony Madeod i Gesell atakowali klasyczne teorie pieniądza, jednocześnie obstając przy kosmopolitycznym systemie handlowrym. Autorzy reprezentujący' liberalne Oświecenie pomijali problem znaczenia pieniądza w procesie ustanawiania państwa jako jednostki gospodarczej i politycznej równie często, jak osiemnastowieczni myśliciele ignorowali

Por E.f tVnrm«\ fypułatten Thtenn And Their Applumioti, 1934. MAltu/jafS»kie prawo funkcjonuje jedynie przy założeniu, tr podaż ziemi (ett ogrnniczona.