SDC13265

29

Jf. J. Dtiejt omówimy fu o.ltóliiic, znimn jednnk do togo pray.tąpiiny, przedstawimy krótko ich dzieje.

Nikj<lu\vnit>jMc systematyczno badania nad językiem rozwinęły się około połowy pierwszego tysiąclecia p. n. e. w Indiach. Wierzono tam, te recytowanie świętych hymnów wcdyjskich tylko wtedy spełnia swą funkcję religijno-magie«ną, gdy jest językowo poprawne. Zrodziła się więc potrzeba określenia tej poprawności i to stało się pobudką do badań fonetycznych. Fonetycy hinduscy oparli się mi wzrokowej i dotykowej obserwacji narządów mowy przy wymawianiu głosek i na tej podstawie dali nie tylko subtelny opis artykulacji poszczególnych dźwięków, lecz także po-prawny sy stcm ich klasyfikacji.

Obserwacje fonetyczne doprowadziły z czasem do teoretycznego ujęcia zagadnień językowych. Już Pat mijali w V w. p.n.e. wprowadza termin *phota, który oznacza formę dźwiękową funkcjonującą jako znak. Najmniejszy element tej formy znaczącej określano jako rama-sp^oła- ‘.litero-dźwięk i odróżniano wyraźnie od dhrani- ‘dźwięk mowy’, co odpowiada dzisiejszemu odróżnieniu fonemu od głoski. Gramatycy hinduscy opisywali varna-spho{a-jako element pozbawiony własnego znaczenia, a jednak posiadający pewną funkcję znaczeniową, gdy/ zastąpienie go przez inny element tego samego typu może stworzyć zupełnie odrębne słowo, a jeśli słuchacz go nie pereypuje, może mu to uniemożliwić zrozumienie znaczenia wyrazu.

W Indiach język święty zwany sanskrytem wyszedł już w V w. p.n.e. z codziennego użycia, pozostając nadal narzędziem całego życia intelektualnego. Trzeba się go było specjalnie uczyć, dla ułatwienia więc tych studiów zaczęto układać gramatyki opisowo-normatywne, które nie tylko podawały, jak się mówi, ale także — jak się mówić powinno. Syntezę wszystkich tych prac dał Panini, żyjący prawdopodobnie w IV w. p. n. e., w swej gramatyce obejmującej blisko 4 tysiące krótkich reguł, których uczono się na pamięć. W języku sanskryckim gramatykę określano wyrazem vydkarana- 'rozłożenie, analiza', co samo już wskazuje, że głównym jej przedmiotem była analiza morfologiczna wyrazu, jego podział na najmniejsze cząstki, mające samodzielną wartość zna-