SDC13287

Praska szkoła strukturalistyczna

456

457

Praska szkolą strukturalistyczna. Główny kierunek badawczy -* stnikiurulizmu cur., koncentrujący się wokół Praskiego Kola Lingwistycznego. które - zorganizowane przez —♦ V. Miilhcsiusa i -* R. Jakobson u - aktywną działalność prowadziło w I. 1926-39. Reaktywowane po wojnie zamarło nk. 1948. Ideowym przywódcą sz.. był —*

N. S. Trubccknj, do najaktywniejszych badaczy należeli poza wymienionymi: B. llavrinck. A. V. Isaćcnko, V. Skalićka. B. Tmkn. J. Vdchck i in. P. sz. s. oddziaływała na prawic całą Ruropę. Współdziałali z nią i pod jej wpływem pozostawali:

-» K. Buhlcr. S. Karccvskij. A. Maninet.

-* L. Tesnibre. H. Ulaszyn. —> W. Doroszewski (Mały polemista p. sz. s.) i wielu innych. P. sz. s. wydawała 2 periodyki: międzynarodowy „Tra-vnux du Cercie linguistiquc de Praguc” (od 1928 do 1939 wyszło 8 tomów) i czes. ,.SIovo a slovc-snost" (od 1935 kontynuowany do dziś. choć na innych zasadach organizacyjnych). Założenia metodologiczne m. zostały przedstawione w Tezach aa I Zjazd Językoznawców w Hadze w 1928. w wersji poprawionej - w 1929 na I Zjeździć Sla-wistów w Pradze.

P. '/. s. przyjęła założenia metodologiczne Cours de linyinsliguc gćnćrale —* P. de Suussu-re*a. nadając im jednak interpretację funkcjonalną (.język jest systemem środków wyrazu przystosowanych do pewnego celu**). Podejście funkcjonalne prowadziło do przeciwstawienia się zróżnicowaniu metod badawczych w badaniu diachronicz-nym i synchronicznym, postulowanemu przez de Saussure'a. P. sz. t. wskazała, że w badaniu dia-chronicznym konieczne jest wykorzystanie pojęcia systemu, natomiast badanie synchroniczne musi uwzględniać pojęcie ewolucji. Zapoczątkowała użycie terminów ..struktura'*. ..strukturalny**, od których później utworzono nazwę culcgo kierunku metodologicznego (..lingwistyka strukturaiistycz-na". ..sttukiuralizm"). W analizie systemu fonolo-gicznego p. sz. s. obok podstawowego pojęcia —* opozycji wykorzystała cechy dystynkty wne fonemów (..fonem - najmniejszy człon opozycji językowej*' obok ..fonem - wiązka cech dystynk-tywnych"). Cechy dystynktywne w założeniach miały być cechami artykulocyjno-akustyc/nymi. w praktyce lat trzydziestych w opisach fonologicz-nych wykorzystywano jedynie cechy artykulacyj-ne. Obok funkcji odróżniającej fonemów wyróżniono też ich funkcję odgraniczającą (—* delimita-cyjną). Opracowana została szczegółowo struktura systemu fonologicznego. Stworzono podstawy

klasyfikucji opozycji fonologie znych. klasyfikacji wariantów fonemów. Syntezą osiągnięć p. sz. _v w zakresu- fonologii jest praca Trubeckiego GrundzUge der Phonoiogie (1939) (poi. wyd. pt Podstawy fonologii. 1970).

Dostrzegając związki między systemem fonologie znym jęz. i systemem morfologicznym p. sz. s. wyodrębniła —► morfonologię jako osobny dział nauki o jęz. Jakobson podjął próbę strukturalnego opisu kategorii gramatycznych. W zakresie składni Maihcsius rozwinął teorię —> aktualnego rozczłonkowania zdania, stanowiącą podstawę w trzydzieści łat później powstałej —> lingwistyki tekstu. Nawiązując do koncepcji —* łranc. szkoły lingwistyki socjologicznej Havr6nck, Jakobson i J. Mukafovsky stworzyli podstawy funkcjonalnej stylistyki, ujmującej jęz. jako system stylów funkcjonalnych. Wskazali oni kulturotwórczą rolę jęz. ogólnego. BUhler wskazał na wielofunkcyjno# znaku jęz.. koncepcję tę później rozwinął Jakobson. Nie wszystkie postulaty p. sz. s. mogły być zrealizowane w okresie dziesięciu lat jej istnienia, niektóre zaczęły być realizowane dopiero w wiele lat później. Należy do nich np. postulat wykorzystania w opisie systemu fonologicznego akustycznych cech dystynktywnych. realizowany dopiero od 1956 (zainicjowany przez Jakobsona i —* M. Hallcgo), także inicjatywa opracowania ogółno-słowiaóskicgo atłasu diałektalnego (zeszyt wstępny został wydany w 1978 w Moskwie) - zob. Atlusy językowe.

Koncepcje p. sz. s. wpłynęły na rozwój językoznawstwa w wielu krajach. Z jej inspiracji ukształtowała się lingwistyka funkcjonalna (zob. Językoznawstwo funkcjonalne), szkoła harwardz-ka i in.

Lii.: THihccko, 1939. Górny 1966. Vachek 1966. MMofrakJ 19^

AML

Prasłowiański język. Rekonstruowany wspólny jęz. pierwotnych Słowian. Należy do centr. (sale-mowej) grupy jęz. ic. (zob. Języki kentumowe). z których wyodrębnił się. zapewne poprzez wspólnotę —* bałtycko-słowiańską. na początku I tysiąclecia ii.e. Jako wspólny jęz. Słowian istniał zapewne do VII w., kiedy pod wpływem zróżnicowania diałektalnego i migracji zaczęły się kształtować współczesne grupy i jęz. slow. Brak uznanego poglądu na temat lokalizacji pntojczyzny Słowian; przeważa dzisiaj pogląd lokalizujący Praslowiari-szczyznę na pin. od Karpat w dorzeczu Wisły i górnego Dniepru.    Mź

prawdopodobieństwo, dntk pojęcia -* częstość zajścia określonego zda aym mówi się o p. danej ku liczby prób pozytyw dane zdarzenie) do licz przedmiotem tcoretyczc nej. zwanej rachunku; podstawą statystyki, m koznawstwie. Zob. Probabilistyczny (siat) babtlistyczna (statysty

Prawo Barthołonu stwierdzające, żc w j« na aspirowana traci nej spółgłoski, która cznieniu. jeśli poprz *budh-td > bud-dlu zostało w 1885 (1855-1925), nicm i Heidelbergu.

Prawo Brugmann wane przez -♦ K. ? ic. d w sylabie < w lir. w a. np. sans grcc. yźytmz *ts.'

Prawo fonctyczn

Prawo Fortunat głosowe odkryte -4 F. F- Fortuna® dzającc. że w j pierwotnie na s> (zob. Cyrkumfl* Stępną. jeśli ta Akut). por. np. nom. sg. rankd'

nom. sg. py*d-

Prawo glosowt ny do językozn ścl o charaka niości. która ni stkowych, łżi dźwiękami teg wiedniość mój lubdiachmnic czy idcntyczn sanskr. a itd. J