456 457 2

Rząd: rozłogowe* — RhizocGphala

Synonimy gałęziogtowe. kofZWiootoorc, rozgfowce

Pasożyty wewnętrzne d/iestęcionogów i osłonie. Ok. 250 gatunków. Przynależ* ność systematyczna można określić tylko na podstawie stadiów rozwojowych, postacie dojrzałe krańcowo u wsteczni one.

Worecznica rozłogowiec - Sctccrułina carcini (ryc. 170) pasożytuje w ciele

krabów.

Gromada: małżoraczki — Ostracoda

Diagnoza: skorupiaki o ócłe nie wykazując) txi segmentacji, objętym dwu klapowym liniejącym ksrapaksem. ba przyrostów; odnóża tułowiowe w liczbie I — 2 par.

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Małżoraczki są skorupiakami kosmopolitycznymi, występują we wszystkich morzach i we wszystkich typach wód słodkich. Kilka gatunków jest składnikiem mezopsammonu, kilka żyje w wilgotnej ściółce lasów tropikalnych. Kilkadziesiąt gatunków jest ektokomensalami równonogów, obunogów, kra-bów i szkarłupni. Gatunki morskie występują na różnych głębokościach dook. 7 OOO m. Są pelagiczne. planktonowe (nieliczne) lub przydenne. Znane są małżoraczki wiercące w mule. Opisano ok. 7 500 gatunków. Osobniki z rodziny (Typridinoe wspaniale świecą. Wiele form słodkowodnych może się encystować w wydzielanym z ciała śluzie i może przetrwać niekorzystne warunki.

Ciało jest drobne, do 2 mm długie. Głębinowe formy dochodzą do 3 cm. Ciało jest jednolite, nie wykazuje segmentacji, tylko u najprymitywniejszych form zaznacza się granica pomiędzy głową a tułowiem, jest objęte dwu-klapowym karapaksem (ryc. 171). Klapy karapaksu mają zarys owalny, są wy sycone węglanem wapnia. Nie wykazują przyrostów, gdyż linieją, podobnie jak cały os korek. Od zewnątrz wykazują różną rzeźbę. Po stronie grzbietowej, obie klapy, w częściach górnych stykających się ze sobą. nie są wysycone węglanem wapnia, połączone są elastycznym więzadłem. Części te tworzą szew. łączący klapy. Od strony brzusznej klapy są rozchylane i ściągane mięśniem zwieraczem. Brzegi klap zaopatrzone są w różnego rodzaju guzki i wcięcia, struktury szczelnie je zwierające. Głowa stanowi ponad połowę ciała. Na głowie występuje oko naupliusowe, a u Myodocopa ponadto, występują tzw. siedzące oczy złożone. Czułki są długie, silnie rozwinięte. Jedna albo obie pary czulków. służą do lokomocji. U kom en sal i są zmodyfikowane w narząd czepny, a u dennych gatunków służą do wiercenia. Źuwaczki zwane głaszczkami (tastrami), są duże, mają epipodity długie, czteroczlonowe i funkcjonują jako narządy czuciowe. Głaszczki mogą być na końcu zaopatrzone w pazury i wtedy mogą. obok zasadniczych funkcji, pełnić rolę lokomocyjną (u dennych). Endity rozdrabniają pokarm. Również szczęki I mają tastry i wyrostki służące do

Ryc. 171. Małżoraczek Cyprtdina sp. A — wygląd ogólny. B — budowa wewnętrzna; cl —autek 1 pary. c2 — II pary, j — jelito, m — mięsień zwieracz pancerza, n —oko naupliusowe; i — era. w — widełki, z — oko złożone, ż — źuwaczki. I — szczęka I pary. 2 — II pary

żucia. Szczęki Ilu wielu gatunków nic występują, u innych są różnie wykształcone. służą do łapania pokarmu, filtrowania, albo do oczyszczania wewnętrznej powierzchni karapaksu. Egzopodity szczęk I. albo obu par. u gatunków filtrujących są wachlarzowato rozszerzone, mają brzegi zaopatrzone w szczeci i wywołują prądy wody pod karapaksem. Odnóża tułowiowe występują w liczbie 1 —2 par albo ich brak. Pierwsza para jest lokomocyjną (u przydatnych) albo wywołuje prądy wody pod karapaksem. Druga —jeżeli występuje — u samic jest skierowana ku górze i służy do oczyszczania karapaksu. a u samców jest wykształcona w narządy kopulacyjne. Odwłok zredukowany. Na końcu ciała występują widełki wspomagające czułki przy wykonywaniu ruchów.

Karapaks u gatunków planktonowych jest cienki, u reszty gruby. Układ nerwowy uproszczony i skoncentrowany. Układ pokarmowy zbudowany z długich odcinków ektodermainych (jelita przedniego i tylnego) i krótkiego jelita środkowego (endodermalnego). Małżoraczki są mikrofagami. drapieżnikami, albo odżywiają się detrytusem. U mikrofagów często występuje żołądek żujący. Oddychanie zachodzi całą powierzchnią ciała. Układ krwionośny występuje tylko u Myodocopa\ serce jest krótkie z parą ostiów. Jako narządy wydainic/e funkcjonują gruczoły czułkowe i szczękowe, co jest wyjątkowe u skorupiaków. Gonady są parzyste, rzadziej nieparzyste, występują w tułowiu. aJe u wielu gatunków rozrastają się do głowy, a nawet do karapaksu.

U małżoraczków dominuje partenogene/a, wiele gatunków reprczenlowa* nych jest wyłącznie przez samice. Reszta jest rozdzielnopfciowa. Plemniki

467

456