SDC13428

169

U i lUBCiyyi" urzfilomi - dawniej i diii_

Ujednolicenie języka urzędów rozpoczęło się po 1918 r. Ustalenie wspólczcs-icrminologii urzędowej w poszczególnych działach administracji jest wyni-

_iKtn pracy różnych instytucji, które starały się wypracować i wprowadzić jcdnoli-3terminologię. Na przykład po objęciu administracji kolei przez władze polskie ₍1918r. wprowadzono jednolitą terminologię za pomocą okólników językowych •niioioych przez ówczesne Ministerstwo Kolei przy współpracy językoznawców Ig in Szobera). Zawierały one dawne terminy rosyjskie i niemieckie oraz ich pol-odpowiednik i. Z tego okresu datują się takie terminy jak pocu/g bezpośredni, pxiqg dalekobieżny, wagon odczepny.

11.4.1. Polszczyzna urzędowa w XX i XXI wieku.

Wpływ techniki na kształt stylu urzędowego

Okres 1944-55 to w Polsce lata nasilonej centralizacji. Znaczna centralizacja cm system hierarchicznego podporządkowania urzędów były przyczyną rozrostu tpnsazdawczo&ri i rozwoju gatunków przez nią zrodzonych: sprawozdania oraz pniaków dyrektywnych, jak: okólnik. Instrukcja, wytyczne. Dominującym gatunkiem wypowiedzi w pierwszych latach powojennych był - mający moc ustawy ■ *kreł. Obecnie ten gatunek właściwie nie występuje - dzisiejsza konstytucja te przewiduje tej formy aktów prawnych. Biurokracja o podłożu polityczno-po-knjnym w PRL-u dążyła do pełnej kontroli społeczeństwa. Gromadziła zatem dokumenty, zakładając każdemu obywatelowi teczkę i akta personalne. Dokumentem urzędowym stał się w tej sytuacji donos - forma, która służyła celom ptreśladowczym, represyjnym.

PO 1989 r. zerwano z zasadą jednolitego systemu organów władzy i admini-nncji państwowej oraz konstytucyjnie zagwarantowano udział samorządu terytorialnego w sprawowaniu władzy i swobodę działania różnych form samorządo-•jch. Decentralizacja administracji publicznej oraz jej usamorządowienie stały ti; bezpośrednim źródłem nowych gatunków urzędowych oraz przekształceń ■obrębie starych gatunków.

Zamiast zarządzeń, zaleceń, wytycznych, w warunkach konkurencyjnej gospodarki rynkowej, pojawiły się takie gatunki, jak: oferta, przetarg, negocjacje, ugoda, porozumienie. Zwrot ku gospodarce rynkowej zaowocował zmianą nastawienia do papierów wartościowych. Nastąpił powrót do takich gatunków, jat: czek, obligacja, weksel. Procesowi powstawania nowych podmiotów gospo-dtrczych towarzyszy dziś pojawienie się nowych odmianck gatunkowych umowy, np.: umowa holdingowa, umowa leasingowa. Po 1989 r. wzrosła rola handlu zagranicznego - konieczność kontaktów pisemnych z partnerami zagranicznymi zrodziła wzory listów handlowych. Nierzadko są one kalkami zachodnich wzorów korespondencji tego rodzaju. Sprzyja temu zjawisku ukazywanie się licznych Poradników i podręczników instruktażowych, często tłumaczonych z języka ^łnt*rhkifgo czy niemieckiego. Modyfikacja wzorca listu handlowego i oferty