skan0009

16

elementów (ogrodzenia), a także wprowadzenia nowych form w postaci chodników i oświetlenia. Natomiast specyficznymi wytycznymi dla tego właśnie wnętrza będzie zalecenie wykonania chodnika i balustrad od strony rzeki. Podobne wytyczne dotyczyć będą innych ulic i placów.

4. KONCEPCJA PROJEKTOWA W SKALI ZWAK (TABLICA 4, PK)

Obejmować ona będzie wyznaczenie rodzaju ochrony dotyczącego wnętrz umownych w całym okrębie opracowania, niemniej z podziałem osobno na:

—    wnętrza główne (WG) i

—    wnętrza podporządkowane (WP).

Tak więc nastąpi znany już podział dotyczący zakresu ochrony (A, B, E, K -por. wyżej przy jednostkach JARK). Tym razem jednak będzie on dotyczył osobno wnętrz głównych (WG) i podporządkowanych (WP). Zaistnieją tu zatem różne możliwości tak odnośnie do traktowania np. ulicy (WG) na całej długości jednakowo jak i odcinkami różnie (wg podziału JARK). Dalej — podobnie wnętrz za nimi (WP) tak samo lub inaczej po jednej stronie ulicy, inaczej po drugiej; wszystko w zależności od wartości i potrzeb kolejnych wnętrz umownych (WU). W wyniku tych rozważań można nakreślić projekt urbanistyczny.

V. WNĘTRZE ARCHITEKTONICZNO-KRAJOBRAZOWE (WAK) JAKO ARCHITEKTONICZNA SKALA DZIAŁANIA (TABLICA 5)

Tak w mieście jak i na wsi dwa ujęcia tej skali będą szczególnie ważne: wnętrze urbanistyczne ulicy lub placu oraz tzw. makrownętrze, w którym tak wieś, jak miasto jawią się w postaci panoramy w otwarym krajobrazie. Tym też razem przedmiotem działania będzie krajobrazowe widzenie pojedynczego wnętrza wybranego lub też serii wnętrz opracowanych monograficznie jedno za drugim dla danego zespołu wnętrz (ZWAK). W związku z tym ujęcie przez pryzmat wnętrza ma charakter w pełni architektoniczny, z tym, iż nie chodzi tu o rozpracowanie wyodrębnionego budynku, ogółem bryły, lecz wprost przeciwnie — przestrzeni tymi bryłami otoczonej, a zatem wnętrza (WAK) z całą jego różnorodnością, poczynając od konkretnego po subiektywne i od długiego osiowego po szerokie i labiryntowe.

Niemniej podstawą działania dokumentacyjnego pozostanie tu ta sama pragmatyka postępowania: określenie zasobu, waloryzacja, wytyczne i projekt, wyprzedzające niezmiennie wszelką realizację. Dodać wypadnie, iż jeśli za-kladamy prawidłowe działanie konserwatorskie w skali urbanistycznej, to projekt wnętrza krajobrazowego (WAK) musi wyprzedzać wszelkie projekty architektoniczne w rewaloryzacji (integracja, rekonstrukcja, rekompozycja). Dotyczy to zarówno całych ścian czy płaszczyzn poziomych wnętrza, jak i tzw. plomb, oraz dopełnień „małą architekturą” (ogrodzenia, nawierzchnie, oświetlenie etc.). Taka bowiem tylko kolejność pozwala na optymalne rozwiązania problemu.²⁸

L WNĘTRZE URBANISTYCZNE (TABLICA 5)

Określenie wnętrza urbanistycznego można odnieść w domyśle, również sensu s tri eto, do wnętrz ruralistycznych i zielonych parkowo-ogrodowych. Ulicy i placowi miasta odpowiadać będą kompozycyjnie i strukturalnie takież formy wsi oraz ogrodu (aleje, polany). Wypada też przypomnieć, iż całostka wnętrza umownego (WU) dzieli się na wnętrze główne (WG), będące zwykle podstawowym przedmiotem opracowania oraz wnętrza podporządkowane (WP), które w razie potrzeby mogą być przedmiotem nawet całej serii osobnych opracowań jako podwórza, ogrody śródblokowe, wreszcie funkcjonalnie i formalnie złożone wnętrza labiryntowe.

a.    Zasób

Materiały wyjściowe składać się będą z inwentaryzacji i danych uzyskanych w poprzednich fazach opracowania. Nowymi elementami prócz ew. uzupełnień będzie plan wnętrza oraz seria perspektyw charakteryzujących je w widoku z poziomu oglądającego. Zwykle dla średniej wielkości wnętrza długiego* w mieście wystarczają dwa widoki, dla centralnego i szerokiego więcej, bo 2-4; podobnie w przypadku bardzo długiej ulicy wsi co może zmienić się w całą serię ujęć. Dopełnienie wreszcie mogą również stanowić odpowiednie elewacje lub ich fragmenty. Niemniej głównie na planie nanosi się zasób informacji znany już ze skali ZWAK, zatem dotyczący struktury wnętrza (konkretne, niekonkretne: obiektywne i subiektywne), formy i kompozycji (długie, centralne, szerokie osiowe, wieloosiowe etc., dominanty, akcenty etc.), wreszcie stylowośd lub regionalizmu, ekspozycji, a także znaczeń historycznych i współczesnych funkcji.

b.    Waloryzacja ogólna

Waloryzacja wynikająca już z poprzedniej skali opracowania (ZWAK) tu zostanie poszerzona również o elementy wnętrza, zatem płaszczyzny poziomej (bruki, trawniki etc.), ścian (budynki, ogrodzenia etc.) oraz brył wolno stojących (drzewa, studnie, pomniki etc.). Również opierać się będzie na tychże zasadach hierarchizacji, począwszy od form zabytkowych w różnej postaci, poprzez współczesne, do noszących cechy ujemne.