skanowanie0004

Bałtowie wschodni 23

niekiedy ornamentowaną blaszką srebrną, pokrywano warstewką ołowiu lub srebra. O ile w okresie rzymskim nastąpiła pewna unifikacja form ozdób, o tyle we wczesnym średniowieczu widać ich znaczne zróżnicowanie regionalne. A przy tym niektóre ozdoby, na przykład zapinki podkowiaste wykazywały zadziwiającą trwałość form produkowanych bez zmian nawet przez 500-600 lat!

Zwyczaje pogrzebowe w okresie rzymskim związane były z obrządkiem szkieletowym, ale występowały w tym okresie różne formy i konstrukcje grobów, płaskich i podkurhanowych. Od VI-VII wieku wszędzie zanikał zwyczaj otaczania grobów i kurhanów wieńcami kamiennymi, a pod wpływem Jaćwingów i Prusów zaczął się szerzyć obrządek ciałopalny, który w młodszych fazach wczesnego średniowiecza stosowano już powszechnie. Tylko Żmudzini i Zemgalowie zachowali aż do końca XII w. obrządek szkieletowy, na innych obszarach wprowadzono go dopiero wraz z chrystianizacją.

Na terenie Lammaty występują cmentarzyska płaskie, na których zmarłych chowano w głębokich jamach z dużą ilością węgli drzewnych. W VI wieku i w początkach VII wieku w wyposażeniu grobów męskich znajdowały się tulejowate siekiery, kosy, 1-2 groty oszczepów, rzadziej osełki i sprzączki. Z ozdób najczęściej składano pojedynczą zapinkę. Często przy zmarłym występuje czaszka albo szkielet konia wraz z wędzidłem. W grobach kobiecych dominują ozdoby: 1-2 zapinki, 2 bransolety, czasem naszyjniki. W grobach kobiet i mężczyzn spotyka się paciorki bursztynowe pełniące rolę amuletów. W VII-IX w. zanikł zwyczaj składania do grobów siekier tulejowatych, za to umieszczano przy zmarłym więcej broni. Obok oszczepów są to miecze i noże bojowe w pochwach z żelaznymi okuciami oraz oporządzenie jeździeckie w postaci pojedynczej ostrogi. Szyję konia ozdabiano wisiorkami.

W grobach kobiecych występują noże, przęśliki kamienne i bursztynowe, dużo ozdób. Na głowie znajdował się czepek wykonany z brązowych spiralek z zawieszkami (niekiedy posrebrzanymi), na tułowiu długie szpile, kolie paciorków szklanych i bursztynowych oraz naszyjniki, masywne żelazne bransolety, na piersiach zapinki. Od VII-VIII wieku wśród plemion Lammaty stopniowo upowszechniał się zwyczaj palenia zwłok, a groby ciałopalne współwystępowały ze szkieletowymi, od X wieku ciałopalenie było już obrządkiem dominującym. Początkowo spalone kości składano w jamie analogicznej jak dla grobów szkieletowych, przy czym przepalone kości tworzyły skupisko o średnicy 20-30 cm lub były rozrzucone wraz z resztkami stosu po całej jamie grobowej. Późniejsze groby jamowe były mniejsze i miały w planie kształt owalny.

Podobny obrządek pogrzebowy mieli sąsiedzi Lammaty Skalowowie, z tym, że zachowywali oni orientację zmarłych według płci. Mężczyźni byli więc składani w jamie grobowej głową na północ, podczas gdy kobiety orientowano głową na południe. Szczególnie bogate pochówki tej grupy znaleziono na cmentarzysku w Vidgiriai. W grobach kobiecych znajdowała się tam znacznie większa liczba ozdób w porównaniu z innymi nekropolami. Równie bogate